ကမ္ဘာ့အหายากဆုံး ငါးမျိုးစိတ် တစ်မျိုးရဲ့ နမူနာဟာ ဦးခေါင်းဒဏ်ရာကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ နယူးဇီလန် သိပ္ပံပညာရှင်တွေ သံသယရှိ “ `

ကျွမ်းကျင်သူတစ်ဦး၏ ယမန်နေ့က ပြောကြားချက်အရ ကမ္ဘာ့အကြားဆုံး လိပ်ပြာငါးမျိုးစိတ်၏ ပထမဆုံးပြည့်စုံသော နမူနာသည် ဦးခေါင်းဒဏ်ရာကြောင့် သေဆုံးခဲ့သည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်များက ယုံကြည်ကြသည်။

ဒူနီဒင်မြို့အနီးရှိ သုတေသနစင်တာတွင် ကြိုးစားအားထုတ် စစ်ဆေးပြီးနောက် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က လိပ်ပြာငါးမျိုးစိတ် (beaked whale) တစ်မျိုးဖြစ်သော spade-toothed whale ၏ ပထမဆုံး ခွဲစိတ်မှုကို ပြီးစီးခဲ့ကြောင်း သိပ္ပံအဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ခဲ့သော ဒေသခံများဖြစ်သည့် Te Rūnanga Ōtākou က နယူးဇီလန် သဘာဝ ထိန်းသိမ်းရေးဌာန (New Zealand Department of Conservation) က ထုတ်ပြန်သော ကြေညာချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

ယခင် ဇူလိုင်လတွင် တောင်ကျွန်း ကမ်းခြေတွင် တွေ့ရှိခဲ့သော ပြီးပြည့်စုံစွာ ထိန်းသိမ်းထားသည့် 5 မီတာ (16 ပေ) အရှည်ရှိ အထီးငါးတစ်ကောင်မှာ စံချိန်တင် ပြည့်စုံသော နမူနာ ပထမဆုံးအကြိမ် ဖြစ်သည်။ ယခင်က တွေ့ရှိခဲ့သည့် စံချိန်မှာ ခုနစ်ကြိမ်သာရှိပြီး လူသားများ မမြင်ဖူးသေးပေ။

နယူးဇီလန် သဘာဝ ထိန်းသိမ်းရေး အေဂျင်စီမှ လိပ်ပြာငါး ကျွမ်းကျင်သူ Anton van Helden က လိပ်ပြာငါး၏ ပြုတ်ကျသွားသော နှုတ်ခမ်းနှင့် ဦးခေါင်းနှင့် လည်ပင်းတို့ရှိ ဒဏ်ရာများကြောင့် ဦးခေါင်းဒဏ်ရာကြောင့် သေဆုံးခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“ ကျွန်တော်တို့ မသိပါဘူး၊ ဒါပေမယ့် ဒဏ်ရာတစ်ခုခု ရှိခဲ့ရမယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် ဘာကြောင့် ဖြစ်ရတယ်ဆိုတာ ဘယ်သူမှ မခန့်မှန်းနိုင်ပါဘူး” ဟု van Helden က ကြေညာချက်တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

လိပ်ပြာငါး အမျိုးအစားအားလုံးတွင် အစာခြေစနစ်များ ကွဲပြားပြီး သုတေသီများသည် spade-toothed whale မျိုးစိတ်က ၎င်း၏ အစားအစာကို မည်သို့ ပြုပြင်သည်ကို မသိကြပါ။

သိပ္ပံအဖွဲ့သည် နမူနာတွင် ပြာင်းကြော် နှင့် ပိုးမွှားများ ကျန်ရှိနေသော အစာအိမ်ခန်း ကိုးခန်းကို တွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း ကြေညာချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

အထူးစိတ်ဝင်စားဖွယ် တွေ့ရှိချက်များထဲတွင် ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် သေးငယ်သော သွားများ ပါဝင်သည်။

“ သွားဖုံးထဲတွင် ฝังထားသော ဤသေးငယ်သော သွားများသည် ၎င်းတို့၏ တိုးတက်ရေးသမိုင်းကြောင်းအကြောင်း ပြောပြနေပါသည်။ ဒါကို မြင်ရတာ အံ့သြစရာကောင်းပြီး ကျွန်တော်တို့ မသိခဲ့တဲ့ နောက်ထပ်အရာတစ်ခုပါပဲ” ဟု van Helden က ပြောကြားခဲ့သည်။

“ ဒါက ကျွန်တော့်ဘဝမှာ မမေ့နိုင်တဲ့ တစ်ပတ်ဖြစ်ပြီး၊ ဒါက အဓိက ထူးခြားချက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဒီအလှတရားရှိတဲ့ တိရစ္ဆာန်အကြောင်း ပုံပြင်ပြောဆိုမှု စတင်မှုလည်း ဖြစ်ပါတယ်” ဟု van Helden က ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

ခွဲစိတ်မှုသည်လည်း သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့် ကုသရေးအရာရှိများသည် ဒေသခံ မာအိုရီလူမျိုးများနှင့် ပူးပေါင်း၍ လူမျိုးရေး ဗဟုသုတနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုစီတွင် ထည့်သွင်းခဲ့ခြင်းကြောင့် ထူးခြားသည်။

ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ဒေသခံ iwi (လူမျိုး) သည် လိပ်ပြာငါး၏ ခြေရင်းအရိုးနှင့် သွားများကို ထိန်းသိမ်းမည်ဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ အရိုးများကို ပြတိုက်တွင် ပြသမည်ဖြစ်သည်။ iwi က ထိန်းသိမ်းထားသော အစိတ်အပိုင်းများကို 3D ပုံနှိပ်ခြင်းဖြင့် ထပ်လောင်း ပြုလုပ်မည်ဖြစ်သည်။

မာအိုရီများအတွက် လိပ်ပြာငါးများသည် taonga (အဖိုးတန် ကျောက်မျက်) ဖြစ်ပြီး ဤသတ္တဝါကို ဘိုးဘွားတစ်ဦးအတွက် ပေးအပ်သည့် လေးစားမှုဖြင့် ဆက်ဆံခဲ့သည်။

သဘာဝ ထိန်းသိမ်းရေးဌာန၏ ပြောကြားချက်အရ နယူးဇီလန်သည် လိပ်ပြာငါးများ ကမ်းခြေသို့ တိုးဝင်လာမှု နေရာအဖြစ် ၁၈၄၀ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ၅၀၀၀ ကျော် ဖြစ်စဉ်များ မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။

ပထမဆုံး spade-toothed whale အရိုးများကို ၁၈၇၂ ခုနှစ်တွင် နယူးဇီလန်၏ Pitt Island တွင် တွေ့ရှိခဲ့သည်။ နောက်ထပ် တွေ့ရှိမှုကို ၁၉၅၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ကျွန်းပြင်ကျွန်းတစ်ကျွန်းတွင် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး တတိယမြောက် အရိုးများကို ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် ချီလီနိုင်ငံ Robinson Crusoe Island တွင် တွေ့ရှိခဲ့သည်။