ယေရုရှလင်မြို့ – သမ္မတ ရွေးချယ်ခံ ထရမ့်သည် အမေရိကန် ထောက်ခံသော ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ် လူမျိုးစုများကို တူရကီ ဖျက်ဆီးဖို့ ကြိုးစားမှုကို ရပ်တန့်ရာတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နိုင်ကြောင်း စစ်ရေး ဗဟုသုတ ကျွမ်းကျင်သူ နှင့် တပ်မတော် အငြိမ်းစား လေးတာရာ ဗိုလ်ချုပ် Jack Keane က စနေနေ့က “ Life, Liberty & Levin” တွင် Mark Levin နှင့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။
“ Erdoğan က ဒီမှာ ပြဿနာ အမှန်တကယ် ဖြစ်နေတာပါ။ သူ့မှာ ဆီးရီးယားမြောက်ပိုင်းမှာ လမ်းကြောင်းတစ်ခု ရှိပါတယ်။ သူက Assad ကို ဖြုတ်ချဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ အစွန်းရောက်ခေါင်းဆောင် al-Golani ကို ထောက်ခံခဲ့တယ်၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူက နှစ်ပေါင်းများစွာ ကျွန်တော်တို့အားလုံးလိုပဲ Assad ကို သွားစေချင်လို့ပါ၊ ဒါပေမယ့် အခု ဘာလုပ်နေလဲ? အခု သူက ကျွန်တော်တို့ ထောက်ခံထားတဲ့ ဆီးရီးယား အရှေ့ပိုင်း ကုရ်ဒ်တွေကို တိုက်ခိုက်နေတယ်။”
Keane က “ Biden က ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာမှ မလုပ်ဘူး၊ ဒါပေမယ့် သမ္မတ Trump က အခွင့်အရေး ကြီးမားစွာ ရရှိထားပြီး သမ္မတ Trump က Erdoğan နဲ့ ဒီပြဿနာ တူတူနဲ့ တစ်ခါတုန်းက ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခဲ့တာ ကျွန်တော် သေချာပေါက် သိပါတယ်။ သူနဲ့ သမ္မတ Erdoğan ဖုန်းပြောဆိုခဲ့တဲ့ အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ရပ်တန့်သွားခဲ့တယ်။”
Keane က တာဝန်ထမ်းဆောင်ပြီး ပထမဆုံး ဖုန်းပြောဆိုမှုတွေထဲမှာ တစ်ခုက Erdoğan နဲ့ ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပြီး “ သူက စပြီး ပြောနေပြီ မဟုတ်ရင်တောင်” လို့ ဆိုပါတယ်။
သူက ဆီးရီးယား အရှေ့ပိုင်းရှိ ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ်တွေရဲ့ လှုံ့ဆော်မှုက တူရကီ နယ်မြေကို သိမ်းပိုက်ဖို့ မဟုတ်ဘဲ ISIS ကို အနိုင်ယူထားတာ ဆက်လက် တည်တံ့စေဖို့ နဲ့ “ သူတို့ ပြန်မထကြွအောင်” သေချာစေဖို့ ဖြစ်တယ်လို့ ထပ်ပြောပြီး အမေရိကန်က “ ဆီးရီးယားမှာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ဖို့ နဲ့ ISIS က ဆီးရီးယား အရှေ့ပိုင်းမှာ ပြန်ထကြွလာနိုင်တဲ့ အလားအလာကို တားဆီးဖို့ အပြင် ဘာမှ ပါဝင်စရာ မလိုဘူး” လို့ ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ကမ္ဘာ့ ခေါင်းဆောင်တွေက ဆီးရီးယား 獨裁者 Bashar Assad ရဲ့ အုပ်ချုပ်မှု ပြိုကွဲမှုကို အဓိက အာရုံစိုက်နေကြတဲ့ အချိန်မှာ တူရကီရဲ့ အာဏာရှင် ခေါင်းဆောင် Recep Tayyip Erdoğan က သူ့အစိုးရကို သစ္စာခံတဲ့ တပ်ဖွဲ့တွေကို ဆီးရီးယား တောင်ဘက် နယ်စပ်မှာ ကုရ်ဒ် တပ်သားတွေကို ဖယ်ရှားဖို့ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှု လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါတွေက အမေရိကန်က အကြမ်းဖက် အဖွဲ့ ISIS ကို အနိုင်ယူရာမှာ အကူအညီပေးခဲ့တာပါ။
အလွန်အမင်း စိုးရိမ်စရာ ကိစ္စတွေ ဖြစ်ပေါ်နေပါတယ်။
อิสราเอล နိုင်ငံ Bar-Ilan တက္ကသိုလ်မှ သမိုင်းဌာန ပါမောက္ခ နှင့် တူရကီ ကျွမ်းကျင်သူ ထိပ်တန်း ပညာရှင် Efrat Aviv က Digital သို့ ပေးပို့သော ထုတ်ပြန်ချက်တွင် “ တူရကီက အလွန် တိုက်ကြီးလာပါပြီ။ သူတို့ ဆီးရီးယားမှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ် လုပ်ခွင့် ရရှိခဲ့ရင် လျှို့ဝှက် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်လာနိုင်တယ်” လို့ သတိပေးခဲ့သည်။
သူ့ရဲ့ ဂျီဟတ် လှုပ်ရှားမှုကို ပြင်ဆင်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့အနေနဲ့ အမေရိကန်က အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတဲ့ Hayʼat Tahrir al-Sham (HTS) ခေါင်းဆောင် Ahmad al-Sharaa က “ ကုရ်ဒ်တွေက တိုင်းပြည်ရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်ပြီး ကျွန်တော်တို့လိုပဲ အကြီးအကျယ် ခံစားခဲ့ရတယ်။ အုပ်ချုပ်မှု ပြိုကွဲသွားတဲ့အခါ သူတို့ ကြုံတွေ့ခဲ့ရတဲ့ အမှုမများကို ဖယ်ရှားပစ်နိုင်ပါတယ်” လို့ ပြောကြားခဲ့သည်။
မကြာသေးမီက Abu Mohammad al-Golani လို့ သိကြတဲ့ Ahmad al-Sharaa က တူရကီနဲ့ မဟာမိတ် ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken က အမေရိကန်က HTS နဲ့ “ တိုက်ရိုက် ဆက်သွယ်မှု” ပြုလုပ်ခဲ့တယ်လို့ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် HTS က တရားမဝင် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်သော ဆီးရီးယား ဒီမိုကရက်တစ် တပ်ဖွဲ့ (SDF) ခေါင်းဆောင် Mazloum Abdi က စနေနေ့က ဆီးရီးယား မြောက် ဒေသ (Rojava) ရှိ ကုရ်ဒ် ပါတီများအား ပေါင်းစည်း တစ်ခုတည်းသော တပ်ဖွဲ့ ဖြစ်အောင် တည်ဆောက်ဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့သည်။
“ များစွာသော စိန်ခေါ်မှုများ ကြုံတွေ့နေရသည့် ဤအရေးပါသော အချိန်တွင် ဆီးရီးယားရှိ ကုရ်ဒ် တိုင်းရင်းသား ပေါင်းစည်းမှုသည် သမိုင်းတွင် အရေးပါသော လိုအပ်ချက် ဖြစ်လာပြီ။ ပါတီအကျိုးစီးပွားများကို ချန်ထားခဲ့ပြီး တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန်နှင့် ပေါင်းစည်းရန် လူထု၏ တိုက်တွန်းမှုများနှင့် စစ်မှန်စွာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရန် ကုရ်ဒ်ပါတီအားလုံးကို ကျွန်ုပ်တို့ တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်” ဟု Abdi က X တွင် ရေးသားခဲ့သည်။
ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ပတ်က 參議員 Lindsey Graham, R-S.C., က “ အရင်က ကျွန်တော်က သမ္မတ Trump က ISIS ကို ဖျက်ဆီးရာမှာ အကူအညီ ပေးခဲ့တဲ့ ကုရ်ဒ် တပ်ဖွဲ့တွေကို တပ်မတော် လုပ်ကြံမှုတွေ လုပ်ရင် တူရကီကို ပစ်မှတ်ထားတဲ့ ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှုတွေ ရေးဆွဲခဲ့တယ်။ ဒါကို နှစ်ဖက်စလုံး ပူးပေါင်းပြီး ပြန်လုပ်ဖို့ ကျွန်တော် အသင့်ရှိပါတယ်။”
“ ကျွန်တော်တို့ က သမ္မတ Trump လက်ထက်မှာ ISIS ကို ဖျက်ဆီးရာမှာ အကူအညီ ပေးခဲ့တဲ့ ကုရ်ဒ် တပ်ဖွဲ့တွေကို တူရကီ ဒါမှမဟုတ် ဆီးရီးယားကို သိမ်းပိုက်ထားတဲ့ အစွန်းရောက် အစ္စလာမ် တွေက ခြိမ်းခြောက်ခွင့် မပေးသင့်ဘူး။”
ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ပတ်က ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ်တွေကို ကာကွယ်ဖို့ တူရကီရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ရပ်တန့်ဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
ဆီးရီးယားမြောက်ပိုင်း နှင့် အရှေ့ပိုင်းရှိ ကုရ်ဒ် ဦးဆောင်သော ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ရေး ဌာန (AANES) က တူရကီ ထောက်ခံသော တပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို တုံ့ပြန်ပြီး “ ကျွန်တော်တို့က ခြိမ်းခြောက်မှု ကြီးမားတွေ နဲ့ အန္တရာယ်တွေကို ကြုံတွေ့နေရပြီး ကျွန်တော်တို့ Kobani ကို ကာကွယ်ဖို့ ကမ္ဘာ့ ပူးပေါင်း တပ်ဖွဲ့ နဲ့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက လူတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။”
“ ကမ္ဘာက အခု Kobani နဲ့ သူ့ရဲ့ တိုက်သူတွေကို ကြွေးတာ ရှိပြီး Kobani နဲ့ ပူးပေါင်းဖို့ အချိန်တန်ပြီ” လို့ ထုတ်ပြန်ချက်က ဆက်ပြောပြီး “ ကမ္ဘာ့ ပူးပေါင်း တပ်ဖွဲ့ နဲ့ လွတ်လပ်ရေး ချစ်မြတ်နိုးသူတွေ ပူးပေါင်းပြီး ဒေသရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ နဲ့ လူသား သန္တာန်ကို ကာကွယ်ဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်” လို့ ဆက်လက် ပြောကြားခဲ့သည်။
တူရကီ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Hakan Fidan က တနင်္ဂနွေနေ့က ဂျော်ဒန်မှာ သူ့နိုင်ငံရဲ့ ကုရ်ဒ် နိုင်ငံရေး နဲ့ စစ်ရေး အဖွဲ့အစည်းတွေဖြစ်တဲ့ Kurdistan Workers’ Party (PKK) နဲ့ The People’s Defense Units (YPG) တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “ ကျွန်တော်တို့က တူရကီနဲ့ ဆီးရီးယားကနေ ခြိမ်းခြောက်ခံနေရတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ်အတွင်း PKK က ဆီးရီးယားမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ကြွေလွင့်မှုတွေကို အသုံးချပြီး SDF အဖွဲ့အစည်းထဲမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြန်လည် ဖွဲ့စည်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။ ကျွန်တော်တို့က PKK/YPG အကြမ်းဖက် လုပ်ရပ်တွေကို သူတို့ရှိရာ တိုင်း တိုက်ခိုက်နေတုန်းပါပဲ။”
သူက ထပ်ပြောပြီး “ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ်တွေကို အကြမ်းဖက် အဖွဲ့ PKK/YPG ကနေ ခွဲခြားဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့က ဒမတ်စကတ်မှာ သူတို့ရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို တောင်းဆိုဖို့ ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ်တွေရဲ့ တရားဝင် ကိုယ်စားလှယ်တွေကို ထောက်ခံပါတယ်။”
YPG က ISIS ကို အနိုင်ယူရာမှာ အဓိက အကူအညီ ပေးခဲ့တဲ့ အမေရိကန် ပူးပေါင်း တပ်ဖွဲ့ ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်က PKK ကို နိုင်ငံခြား အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ YPG က ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တဲ့ ဆီးရီးယား ဒီမိုကရက်တစ် တပ်ဖွဲ့ (SDF) ရဲ့ အောက်မှာ ပါဝင်ပါတယ်။
တူရကီ အစိုးရက ကုရ်ဒ်တွေ အပေါ် စကားပြောဆိုမှုတွေကို ပြင်းထန်စွာ လုပ်ဆောင်လာပါတယ်။ တူရကီ ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီး “ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အဓိက အစီအစဉ်က PKK/YPG ကို ဖျက်သိမ်းဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။”
မိဘတွေက ဆီးရီးယား တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေ ဖြစ်တဲ့ အရီဇိုးနား ပြည်နယ် ကိုယ်စားလှယ် အသစ် Abraham Hamadeh, R-Ariz., က Digital သို့ ပြောကြားရာမှာ “ တူရကီက ဆီးရီးယား ကုရ်ဒ်တွေကို လေကြောင်း တိုက်ခိုက်မှု လုပ်တာ နဲ့ တူရကီမှာ Hamas လုပ်သားတွေ ရှိတယ် ဆိုတဲ့ သတင်းတွေကို ကျွန်တော်တို့ စစ်ဆေးသုံးသပ်တဲ့အခါ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မဟာမိတ်တွေက ဘာသာတူညီမှု နဲ့ ရည်မှန်းချက်တူညီမှု အပေါ်မှာ အခြေခံထားရမယ်ဆိုတာ သိသာပါတယ်။ နှစ်ပေါင်းများစွာ တူရကီက ဗျူဟာမြောက် လက်တွဲ ဖက် ဖြစ်ခဲ့ပေမယ့် Hamas လို အဖွဲ့တွေကို သူတို့ရဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ဖျက်သိမ်းဖို့ ခြေလှမ်း ကြည်လင်မှု မရှိဘဲ လက်ခံထားတာက ဒီဆက်ဆံရေးကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ တူရကီက ဒီအခွင့်အရေးကို သုံးပြီး အကြမ်းဖက်မှုကို တိုက်ဖို့ ကတိကဝတ် ရှိတယ်ဆိုတာ ပြသရမယ်၊ ဒါမဟုတ်ရင် ဒါကို အားပေးတယ်ဆိုတာ ပြသရမယ်။”
Digital က အမေရိကန်က တူရကီကို ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှု လုပ်မလား လို့ မေးတဲ့အခါ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ က “ အားလုံးအတွက် ကိစ္စအဖြစ် ကျွန်တော်တို့က ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှုတွေကို မကြိုတင် ပြောပြပါဘူး။”
နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန က Digital ကို သောကြာနေ့က Blinken နဲ့ Fidan တွေ့ဆုံပြီးနောက် ပြောကြားခဲ့တဲ့ သောကြာနေ့က ပြောကြားချက်ကို ပြန်ညွှန်းခဲ့ပါတယ်။
ထုတ်ပြန်ချက်က “ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Blinken က ဆီးရီးယားမှာ ISIS ကို နှိမ်နင်းဖို့ ကမ္ဘာ့ ပူးပေါင်း တပ်ဖွဲ့ရဲ့ ภารกิจမှာ အမေရိကန်-တူရကီ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုရဲ့ အရေးပါမှုကို အလေးထား ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။” လို့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
“ `