အီရန်က ထောက်ပံ့ထားတဲ့ ဒေသခံ တရားမဝင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ Jenin မြို့မြောက်ပိုင်းမှာ ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင် (PA) ဟာ ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ ဒီ ဖြိုခွင်းမှုကြောင့် ပြင်းထန်တဲ့ ပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး PA နဲ့ ဒေသခံ လူထုအကြား ကွဲလွဲမှု ပိုမို ကြီးမားလာတာကို ထင်ရှားစေပါတယ်။
“ အီရန်က လက်နက်ဝယ်ဖို့ စစ်သွေးကြွတွေကို ငွေကြေး ထောက်ပံ့ခဲ့ပြီး ခုချိန်မှာတော့ ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင်က အဲဒါကို ရပ်တန့်ဖို့ လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ သူတို့က ငွေကြေး ကြားခံ ပိတ်ပင်မှုတွေ လုပ်ဆောင်ပြီး အဖွဲ့အစည်းတွေကို ဖြိုခွင်းခဲ့ပါတယ်။ PA က အီရန်က Hamas နဲ့ Islamic Jihad တွေကို ဆက်ပြီး ထောက်ပံ့နေမယ်ဆိုတာ သိထားပါတယ်။ ဒါက သူတို့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုပါ။ ဂါဇာနဲ့ လက်ဘနွန်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ စစ်ပွဲတွေအပြီးမှာ အထူးသဖြင့် အီရန်ကို ခုခံတိုက်ဖို့ အချိန်ကောင်းပါပဲ- လူထု စိတ်သဘောထားက အစ္စရေးနဲ့ စစ်ရေး ပဋိပက္ခတွေကို လက်မခံပါဘူး” လို့ Ramallah မြို့ Asharq News ရုံးချုပ် က Mohammad Daraghmeh က Digital ကို ပြောပါတယ်။
Axios က ဖော်ပြချက်အရ အမေရိကန်က Jenin မြို့မှာ တရားမဝင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကို တိုက်ဖျက်ရေး တင်းကျပ်လာတဲ့အခါ PA ကို အရေးပေါ် စစ်ရေး အကူအညီ ပေးဖို့ အစ္စရေးရဲ့ ခွင့်ပြုချက်ကို တောင်းခံခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။ Biden အစိုးရဟာ PA လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေကို ကျည်၊ ဦးထုပ်၊ ကာကွယ် ထည်၊ သံချပ်ယာဉ် နဲ့ အခြား အရေးကြီး ပစ္စည်းတွေ ပေးဖို့ ကြိုးစားနေပေမယ့် ဆက်လုပ်ဖို့ အစ္စရေးရဲ့ သဘောတူညီချက် လိုအပ်ပါတယ်။ ရိုးရာအားဖြင့် အမေရိကန်က PA ကို နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ သန်း ၂၀၀ ကနေ သန်း ၃၀၀ အထိ အကူအညီ ပေးခဲ့ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ အထူးသဖြင့် Biden အစိုးရ တက်လာပြီးနောက် Trump အစိုးရလက်ထက်မှာ ပိတ်ထားခဲ့တဲ့ အကူအညီတွေကို ပြန်လည် ပေးအပ်ခဲ့ပါတယ်။
အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့ကတည်းက Islamic Jihad နဲ့ အီရန်ပါဝင်မှု အရေးပါတဲ့ တိုးတက်မှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်” လို့ Tel Aviv တက္ကသိုလ်မှ ပါလက်စတိုင်း လေ့လာရေး ဖိုရမ် ဥက္ကဌ Dr. Michael Milshtein က ပြောပါတယ်။ သူက အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့ကတည်းက အခြေအနေ ပြောင်းလဲမှုကို ထောက်ပြပြီး အီရန် ထောက်ပံ့ထားတဲ့ တပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို ပိုပြီး အလေးထား ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ သူတို့က West Bank မှာ စစ်ဆင်ရေးတွေ လုပ်ဖို့ ကြိုးစားနေပြီး Jenin မြို့ကနေ အစ္စရေးမြို့တွေကို ဒုံးတွေ ပစ်ဖို့ ကြိုးစားနေကြပါတယ်။ အစောပိုင်းအဆင့်မှာ ရှိနေသေးပြီး ဒီကြိုးပမ်းမှုတွေ မအောင်မြင်သေးပေမယ့် Jenin က လက်နက်ကိုင်တွေရဲ့ အဓိက ဗဟိုဌာန ဖြစ်လာတဲ့ အခြေအနေကို ညွှန်ပြနေတဲ့ စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်ရပ်ပါ” လို့ သူက ဆိုပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ တပတ်ကုန်က PA လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက Islamic Jihad က အမိန့်ပေးတဲ့ Yazid Jaysa ကို သတ်ပစ်ခဲ့ပြီး ဒီလုပ်ရပ်က ဒေသတွင်း တင်းမာမှုတွေ ပိုမို ပြင်းထန်လာစေခဲ့ပါတယ်။ PA တပ်ဖွဲ့တွေနဲ့ ဒေသခံ လက်နက်ကိုင်တွေကြား သေနတ်ပစ်ခတ်မှုအတွင်း ၁၉ နှစ်အရွယ် Rahbi Shalabi သေဆုံးခဲ့တာနဲ့အတူ တစ်ပတ်အတွင်း Jenin မြို့မှာ သေဆုံးသူ သုံးဦးမြောက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီသေဆုံးမှုတွေက Jenin ဒုက္ခသည်စခန်းမှာနေထိုင်သူတွေကြားမှာ အထူးသဖြင့် မကျေမနပ် ဖြစ်မှုတွေ ပိုမို တိုးလာစေခဲ့ပါတယ်။ “ ဒုက္ခသည်စခန်းတစ်ခုလုံး PA ကို ဆန့်ကျင်နေပြီ” လို့ Daraghmeh က ပြောပါတယ်။
တနင်္ဂနွေနေ့မှာ PA က ဒုက္ခသည်စခန်းပြင်ပမှာ တပ်ဖွဲ့တွေ ချထားခဲ့ပေမယ့် စခန်းထဲ ဝင်ရောက်ဖို့ ကြိုးစားမှုတွေဟာ ခုခံမှုနဲ့ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ စခန်းထဲက လက်နက်ကိုင်တွေ အများစုက PA တပ်ဖွဲ့တွေကို တိုက်ခိုက်ဖို့ ကတိကဝတ်ပြုထားပြီး PA ရဲ့ ထိန်းချုပ်မှု ပြန်လည် တည်ဆောက်ဖို့ စီမံကိန်းတွေအတွက် ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်ပါတယ်။
“ ခုချိန်မှာ တိုက်ပွဲတွေ မရှိပေမယ့် PA တပ်ဖွဲ့တွေ ပိတ်မိနေပါတယ်။ သူတို့ ဝင်ရောက်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့် မအောင်မြင်ခဲ့ဘူး။ ခုချိန်မှာ ပြင်ပမှာ ပိတ်မိနေပါတယ်” လို့ Daraghmeh က ပြောပါတယ်။ “ သူတို့ ထွက်မသွားနိုင်သလို စစ်ဆင်ရေးကို ဆက်လုပ်လို့လည်း မရပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူတို့ကို ခုခံတိုက်ဖို့ လက်နက်ကိုင် ဒါဇင်ပေါင်းများစွာ ရှိနေလို့ပါ”
အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ စစ်ထောက်လှမ်းရေးမှာ ပါလက်စတိုင်း ကိစ္စရပ်တွေရဲ့ ဌာနေ ခေါင်းဆောင်ဟောင်း Milshtein က Digital ကို “ PA က မြောက်ပိုင်း Samaria နဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ဒေသတွေမှာ ထိန်းချုပ်မှု လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်း မရှိပါဘူး။ PA က ဒီဒေသတွေကို ထိန်းချုပ်မှု ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး နှစ်ပေါင်းများစွာ အစ္စရေးက Jenin နဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ဒေသတွေကို ဂါဇာလို သဘောထားခဲ့ပါတယ်- PA ထိန်းချုပ်မှု ယန္တရားတွေ မရှိဘဲ တကယ်တမ်း လွတ်လပ်ခွင်လေး ဖြစ်နေပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
PA ရဲ့ စစ်ဆင်ရေး အချိန်က အရေးပါပါတယ်။ လေ့လာသူ အများစုက ဂါဇာမှာ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ စစ်ပွဲနဲ့ ဆီးရီးယားသမ္မတ Bashar al-Assad တို့ ပြုတ်ကျမှု အပါအဝင် ဒေသတွင်း အခြေအနေ ကျယ်ပြန့် ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ တိုက်ဆိုင်နေတယ်လို့ သတိပြုမိကြပါတယ်။ Milshtein က PA ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက် ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ ကြီးမားတဲ့ အခန်းကဏ္ဍ မှာ ပါဝင်ခဲ့တယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ “ West Bank က လူတွေက တစ်ဦး (PA သမ္မတ Mahmoud Abbas) က နောက်တစ်ဦး (Bashar al-Assad) ဘယ်လို ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ တွေ့ချိန်မှာ သူက အတူတူ ကံကြမ္မာ မခံစားရအောင် ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်” လို့ Milshtein က ရှင်းပြပါတယ်။ “ Mahmoud Abbas က West Bank မှာ PA ရဲ့ အာဏာ လုံးဝ ကျဆင်းသွားမယ့် အရင် PA ရဲ့ အာဏာကို ထိန်းသိမ်းဖို့ လုပ်ဆောင်ရမယ်လို့ ခံစားရခဲ့မယ်လို့ ယူဆပါတယ်”
မြောက်ပိုင်း West Bank မှာ ပိုမို ကျယ်ပြန့်တဲ့ ဖြိုခွင်းမှုရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဒီစစ်ဆင်ရေးဟာ ဂါဇာမှာ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်တဲ့ နိုင်ငံရေး အခြေအနေတွေ အတွက် တတ်ကျွမ်းတဲ့ အာဏာပိုင်အဖြစ် ကိုယ်ကိုယ်ကို ပြသချင်တဲ့ PA ရဲ့ ဆန္ဒကို ထင်ဟပ်ပါတယ်။ PA ဟာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာ Hamas လက်ထဲ ဆုံးရှုံးခဲ့တဲ့ ဂါဇာကို အုပ်ချုပ်နိုင်စွမ်းနဲ့ ကြာရှည် ခက်ခဲခဲ့ပါတယ်။ ခုချိန်မှာ ဒေသတွင်း ကြွေလွင့်နေချိန်မှာ West Bank မှာ စနစ်တကျ ပြန်လည် တည်ဆောက်နိုင်တယ်ဆိုတာ သက်သေပြဖို့ မျှော်လင့်နေပြီး ဂါဇာအတွက် စစ်ပြီးနောက် နိုင်ငံရေး အခြေအနေမှာ သူတို့ရဲ့ တရားဝင်မှုကို တိုးမြှင့်ပေးမယ်လို့ ငြင်းဆိုပါတယ်။
“ PA က ဂါဇာကို ထိန်းချုပ်နိုင်မယ်လို့ မထင်ပါဘူး” လို့ Milshtein က ပြောပါတယ်။ “ အဲဒီမှာ လူ သန်းနှစ်သန်း ရှိပါတယ်။ ၁၇ နှစ်ကြာ Hamas က အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး ၆၀% က Hamas ထိန်းချုပ်ပြီးနောက်မှာ မွေးဖွားခဲ့တာပါ။ သူတို့ကို PA ကို အစ္စရေးနဲ့ ပူးပေါင်းသူတွေ၊ ရန်သူတွေအဖြစ် သင်ကြားပေးခဲ့ပါတယ်။ PA ကို ဂါဇာမှာ နှစ်နာရီပေးတာက စတွင် ကျရှုံးမှုပါ”
Jenin မြို့မှာ ပြင်းထန်တဲ့ ပဋိပက္ခတွေ ရှိနေပေမယ့် Daraghmeh က ပဋိပက္ခတွေ ပိုပြီး ပျံ့နှံ့မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ခန့်မှန်းပါတယ်။ “ Ramallah, Hebron နဲ့ အခြားမြို့တွေက လူတွေက West Bank က ဂါဇာ တစ်ခု ဖြစ်လာတာကို မလိုချင်ကြပါဘူး” လို့ Daraghmeh က ပြောပါတယ်။ “ Jenin မြို့က အခြေအနေ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ပေမယ့် PA ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် နယ်မြေကို ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်း အတွက် စမ်းသပ်မှု တစ်ခု အနေနဲ့ ကျန်ရှိနေဆဲပါ”
“ `