သမ္မတဟောင်းဘိုင်ဒင်၏ အီရန်အစိုးရက ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသည့် ဟူသီများကို ချော့မြှူသည်ဟု စွပ်စွဲမှုသည် ၎င်းတို့အနေဖြင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေးကို နှောင့်ယှက်ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်ဟုဆိုကာ ဆော်ဒီနှင့် အမေရိကန် ကျွမ်းကျင်သူများက ဝေဖန်မှုများ ပြန်လည်မြင့်တက်လာသည်။
သမ္မတအဖြစ် စတင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ပြီး တစ်လမပြည့်ခင် ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၌ ဘိုင်ဒင်က ၎င်း၏အစိုးရသည် ဟူသီများအား ဆော်ဒီဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ကို အမေရိကန်၏ ထိုးစစ်ဆင်သည့် ပံ့ပိုးကူညီမှုအားလုံးကို အဆုံးသတ်မည်ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့ပြီး ယီမင်၌ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲများ ပြန်လည်စတင်ရန်နှင့် ကုလသမဂ္ဂဦးဆောင်သည့် “ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအဆိုပြုချက်” ကို ပံ့ပိုးကူညီမည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။
တစ်ပတ်အကြာတွင် ဘိုင်ဒင်အစိုးရသည် ဟူသီများကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များစာရင်းမှ ပယ်ဖျက်ခဲ့ပြီး ထိုစဉ်က နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken က “ ယီမင်၏ ဆိုးရွားသော လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အခြေအနေကို အသိအမှတ်ပြုခြင်း” ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။
ဆော်ဒီအာရေဗျမှ ထင်ရှားသော ပထဝီနိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ Salman Al-Ansari က Digital သို့ ပြောကြားရာတွင် “ ဘိုင်ဒင်သည် ဟူသီများကို စောစောစီးစီး ချော့မြှူခဲ့ပြီး မည်သည့်အရာကိုမျှ ပြန်မရရှိဘဲ အကြမ်းဖက်စာရင်းမှ ပယ်ဖျက်ပေးခြင်းသည် ၎င်းတို့၏ ရန်လိုမှုကို အားပေးအားမြှောက်ပြုခဲ့သည်။ အီရန်၏ လက်ကိုင်တုတ်ဖြစ်သည့် ဟူသီများသည် ယီမင်ကို ရှုပ်ထွေးမှုထဲသို့ ဆွဲသွင်းခဲ့ပြီး ဒေသကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သင်္ဘောပို့ဆောင်ရေးကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ထရမ့်၏ တုံ့ပြန်မှုသည် ဘိုင်ဒင်၏ မှားယွင်းသော ခြေလှမ်းများအတွက် လိုအပ်သော ပြင်ဆင်မှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ပင်လယ်ဓားပြမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှုကို ထိန်းချုပ်မှုမဲ့စွာ လုပ်ဆောင်ခွင့်ပေးမည်မဟုတ်ကြောင်း ရှင်းလင်းသော သတင်းစကား ပေးပို့ခြင်းဖြစ်သည်။”
ယီမင်အခြေစိုက် ဟူသီများအပေါ် နှင့်ပတ်သက်ပြီး မေးမြန်းရာတွင် Al-Ansari က “ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေက အချိန်အတော်ကြာ နောက်ကျနေပြီ။ ဟူသီတွေက ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးကို နှောင့်ယှက်ပြီး အမေရိကန်တပ်ဖွဲ့တွေကို တိုက်ခိုက်ကာ မတည်ငြိမ်မှုကို အားပေးအားမြှောက်ပြုခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် အမေရိကန်က သူတို့အပေါ် ဘယ်လောက်အထိ လုပ်ဆောင်ဖို့ ဆန္ဒရှိသလဲဆိုတာ မရှင်းလင်းသေးဘူး။ ပင်လယ်နီနဲ့ Mandab ရေလက်ကြားဟာ ကမ္ဘာ့အရေးအကြီးဆုံး ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပြီး ရေနံတင်ပို့မှု ၂၀% ကျော်နဲ့ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး ၁၃% ကို သယ်ဆောင်နေတယ်။ “
၎င်းက ဆက်လက်၍ “ ၎င်းတို့ကို လုံခြုံအောင် မထားနိုင်ပါက ပြင်းထန်သော စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဆော်ဒီအာရေဗျသည် နိုင်ငံရေးအရ အဖြေရှာရန် ကတိကဝတ်ပြုထားဆဲဖြစ်သော်လည်း ဟူသီများနှင့် ၎င်းတို့၏ ကျောထောက်နောက်ခံ အီရန်အပေါ် ပြင်းထန်သော ဖိအားမပေးဘဲ ဖြစ်နိုင်မည်မဟုတ်ပေ။ ခွန်အားကသာ ၎င်းတို့နားလည်သည့် တစ်ခုတည်းသော ဘာသာစကားဖြစ်သည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
ဟူသီလှုပ်ရှားမှု (Ansar Allah) ၏ တရားဝင် ကြွေးကြော်သံမှာ “ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် အကြီးမြတ်ဆုံးဖြစ်သည်။ ။ အစ္စရေးကို သေစေ။ ဂျူးများကို ကျိန်ဆဲပါ။ အစ္စလာမ်အတွက် အောင်မြင်မှုရရှိပါစေ” ဟူ၍ဖြစ်သည်။ ဘိုင်ဒင်၏ ပထမဆုံး နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒလှုပ်ရှားမှုများထဲမှ တစ်ခုမှာ ဟူသီများကို နိုင်ငံခြား အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ်မှ ပယ်ဖျက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထရမ့်အစိုးရသည် ဟူသီများကို ပိတ်ဆို့အရေးယူခဲ့သည်။
ဘိုင်ဒင်အစိုးရသည် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံအား ရေနံကြွယ်ဝသော နိုင်ငံကို ပစ်မှတ်ထားသော ဟူသီအကြမ်းဖက်မှုနှင့် ပင်လယ်ပြင်တွင် ဟူသီပင်လယ်ဓားပြမှုကို ရပ်တန့်ရန်အတွက် လေကြောင်းစစ်ဆင်ရေးကို ရုပ်သိမ်းရန်လည်း ဖိအားပေးခဲ့သည်။
Al-Ansari က “ ဆော်ဒီအာရေဗျသည် ဟူသီတို့၏ ခြိမ်းခြောက်မှုကို အမေရိကန်အား ယုံကြည်အောင် အကောင်းဆုံး ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း ဘိုင်ဒင်အစိုးရသည် Riyadh ကို လုံးဝ လျစ်လျူရှုခဲ့သည်။ ကံကောင်းထောက်မစွာ ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် ယီမင်၏ တရားဝင်အစိုးရတို့သည် ယီမင်ပိုင်နက်၏ ၈၀% ခန့်ကို လွတ်မြောက်အောင် ဆောင်ရွက်ပြီးဖြစ်သည်။ အကယ်၍ အမေရိကန်သည် ကျန် ၂၀% ကို တာဝန်ယူလိုပါက ၎င်းတို့ဘာသာ လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။ Riyadh သည် ယခုအခါ ဒေသဆိုင်ရာ တွက်ချက်မှုများ ကွဲပြားခြားနားပြီး စစ်ရေးအရ တင်းမာမှုထက် သံတမန်ရေးကို ဦးစားပေးနေသည်” ဟု မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။
Foundation for Defense of Democracies ၏ အမှုဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး Jonathan Schanzer က Digital သို့ ပြောကြားရာတွင် “ ဘိုင်ဒင်သည် ဟူသီများကို စာရင်းမှ ပယ်ဖျက်လိုက်သောအခါ ဟူသီကိစ္စကို ပါတီရေးရာကိစ္စတစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ထရမ့်အား ဟူသီများကို ပိုမိုပြင်းထန်စွာ ပစ်မှတ်ထားရန် လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ဟူသီများကို အားနည်းစေခြင်းသည် ဘိုင်ဒင်အိမ်ဖြူတော်၏ လေးနှစ်တာ ကာလအတွင်း နှစ်ဘက်ကြား မရေရာမှုများ ရှိခဲ့ပြီးနောက် အမေရိကန်သည် ဆော်ဒီအာရေဗျ၏ မဟာမိတ်အဖြစ် ပြန်လည်ရောက်ရှိလာကြောင်း ဆော်ဒီများကို အချက်ပြရန်လည်း အထောက်အကူပြုသည်။”
“ ဒီအမေရိကန်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေမှာ အမေရိကန်အတွက် အကျိုးကျေးဇူးများစွာရှိပါတယ်” ဟု Schanzer က ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။ “ ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့က သူတို့ရဲ့ ဒေသတွင်းလုံခြုံရေးကို ကတိကဝတ်ပြုထားတယ်ဆိုတဲ့ ဆော်ဒီတွေကို ပြသတဲ့ လက္ခဏာပါပဲ။ ဥရောပကုမ္ပဏီတွေအတွက် သင်္ဘောတင်ပို့စရိတ်တွေကို လျှော့ချပေးမယ့် ကုန်သွယ်ရေးလွတ်လပ်မှုကို ကျွန်တော်တို့က ကတိကဝတ်ပြုထားတယ်ဆိုတဲ့ ဥရောပကို ပြသတဲ့ လက္ခဏာတစ်ရပ်ပါပဲ။ ဖြစ်နိုင်တာကတော့ အရေးကြီးဆုံးအချက်အနေနဲ့ အီရန်ရဲ့ အားနည်းမှုကို လက်တွေ့ကျကျ စောင့်ကြည့်နေတာပါပဲ။ အစိုးရဟာ နေ့စဉ်အားနည်းလာနေပြီး အီရန်ရဲ့ နျူကလီးယားအစီအစဉ်ကို အပြီးသတ်ဖျက်သိမ်းဖို့ ဒါမှမဟုတ် အစိုးရကို ဖြုတ်ချဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ နောက်ဆုံးပန်းတိုင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်းတွေထုတ်နေပါတယ်”
အီရန်အစိုးရက ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသည့် ဟူသီများသည် ဂါဇာရှိ Hamas အကြမ်းဖက်လှုပ်ရှားမှုကို ဆန့်ကျင်သည့် ဂျူးပြည်နယ်၏ စစ်ပွဲကြောင့် အမေရိကန်၏ မဟာမိတ် အစ္စရေးကိုလည်း စစ်ရေးအရ တိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
သမ္မတဘိုင်ဒင်သည် ပင်လယ်နီမှတစ်ဆင့် သွားလာသော သင်္ဘောများကို အဆိုပါအဖွဲ့၏ ဆက်တိုက်တိုက်ခိုက်မှုများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ၂၀၂၄ ဇန်နဝါရီလတွင် ဟူသီများကို ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် တိုက်ခိုက်ရန် ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ၎င်းက “ သမိုင်းတွင် ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် သင်္ဘောဖျက် ဒုံးကျည်များအသုံးပြုခြင်း အပါအဝင် ပင်လယ်နီရှိ နိုင်ငံတကာ ရေကြောင်းသင်္ဘောများကို ဟူသီတို့၏ ကြုံတွေ့ဖူးခြင်းမရှိသော တိုက်ခိုက်မှုများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့်” တိုက်ခိုက်မှုများကို ခွင့်ပြုခဲ့သည်။
ပထမဆုံး တိုက်ခိုက်ပြီး တစ်ပတ်အကြာတွင် ဘိုင်ဒင်အစိုးရသည် မူဝါဒကို ပြန်လည်ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး အမေရိကန်နှင့် ကမ္ဘာ့သင်္ဘောပို့ဆောင်ရေးကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုများကို ရပ်တန့်ရန် နည်းလမ်းရှာဖွေနေချိန်တွင် ဟူသီများကို အထူးသတ်မှတ်ထားသော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်သမားများစာရင်းတွင် ထည့်သွင်းခဲ့သည်။
Digital သည် ဟူသီများအပေါ် ၎င်း၏အစိုးရ၏ မူဝါဒများနှင့် ပတ်သက်၍ ဝေဖန်မှုများအပေါ် သမ္မတဘိုင်ဒင်၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူထံ မှတ်ချက်တောင်းခံခဲ့သည်။
The Associated Press မှ ဤဆောင်းပါးအတွက် ပံ့ပိုးကူညီခဲ့သည်။