NTHU မှ ရှားပါးကြယ်များကိုမျိုချသည့် Black Hole ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိ၊ NASA တွင်ဖော်ပြ

(SeaPRwire) –   ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံ၊ Hsinchu မြို့၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၀၇ ရက် — ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံ, National Tsing Hua University (NTHU) မှ နက္ခတ္တဗေဒဌာနမှ ပါမောက္ခ အဲလ်ဘတ်ကွန် (Albert Kong) ဦးဆောင်သော နိုင်ငံတကာသုတေသနအဖွဲ့သည် NGC 6099 HLX-1 ကို အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black hole အတွက် အလားအလာကောင်းတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် black hole မိသားစုတွင် အရေးကြီးသော ပျောက်ဆုံးနေသော ချိတ်ဆက်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။

အဆိုပါအဖွဲ့သည် ပထမဦးစွာ ထူးထူးခြားခြား တောက်ပလာချိန်တွင် ထိုအရာဝတ္ထုကို သတိပြုမိခဲ့သည်။ ၎င်းသည် tidal disruption event နှင့် ကိုက်ညီသော ရှားပါးသော ဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

ရှားပါးသော အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော Black Holes

အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black holes များသည် ရှားပါးသော cosmic အရာဝတ္ထုများဖြစ်ပြီး နေ၏ထုထည်ထက် အဆပေါင်း ရာနှင့်ချီ၍ သောင်းနှင့်ချီအထိရှိနိုင်သည်။

၎င်းတို့၏ ဧရာမဆွေမျိုးများဖြစ်သော supermassive black holes များသည် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ဓာတ်ငွေ့နှင့် ကြယ်များကို မျိုသည့်အခါ တောက်ပလာသကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ ဤနားလည်ရခက်သော black holes များသည် ပုံမှန်အားဖြင့် မမြင်နိုင်ဘဲ tidal disruption events များတွင်သာ မိမိကိုယ်ကို ထုတ်ဖော်ပြသကြသည်။

လေ့လာမှုကို အထောက်အပံ့ပေးသော အဓိကအထောက်အထား

အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black hole အဖြစ် သတ်မှတ်ရန် အလားအလာကောင်းတစ်ခုဖြစ်သော NGC 6099 HLX-1 သည် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တောက်ပလာပြီး ဒီဂရီစင်တီဂရိတ် ၃ သန်းခန့်အထိ အပူပေးထားသော X-rays များကို ထုတ်လွှတ်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် tidal disruption event နှင့် ကိုက်ညီသည်။

High-resolution Hubble Space Telescope ပုံရိပ်များသည် black hole ပတ်လည်ရှိ ကျစ်လစ်သော ကြယ်အစုအဝေးကို ဖော်ပြခဲ့ပြီး ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော လောင်စာအရင်းအမြစ်တစ်ခုကို ပေးစွမ်းနိုင်သည်။ HLX-1 ကို X-ray လေ့လာတွေ့ရှိချက်များနှင့်အတူ အလင်းနှင့်ဆင်တူသော optical counterpart တစ်ခုနှင့်အတူ တွေ့ရှိခဲ့သည်။

simulation နှင့် လေ့လာတွေ့ရှိချက်များ၏ အထောက်အထားများအရ အတော်လေး အပြာရောင် ဓာတ်ထုတ်လွှတ်မှုသည် accretion material တွင် X-ray ပြန်လည်ပြုပြင်ခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်။ အနီရောင် ဓာတ်ထုတ်လွှတ်မှုသည် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ကြယ်လူဦးရေမှ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်။

multi-wavelength လေ့လာတွေ့ရှိချက်များမှတစ်ဆင့် အဖွဲ့သည် black hole ၏ ပတ်ဝန်းကျင်ကို သွင်ပြင်လက္ခဏာဖော်ထုတ်ရန်နှင့် NGC 6099 HLX-1 ကို အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black hole အတွက် အလားအလာကောင်းတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ရန်အတွက် ပြည့်စုံသော စစ်တမ်းတစ်ခုကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

မမျှော်လင့်သော ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု

“ တွေ့ရှိမှုက တကယ်ကို မမျှော်လင့်ထားပါဘူး။ ဒီ X-ray ရင်းမြစ်ကို နှစ်ပေါင်းများစွာ သိထားခဲ့ပေမယ့် ၎င်းရဲ့ ထူးခြားတဲ့ လက္ခဏာတွေကို လျစ်လျူရှုထားခဲ့တယ်” ဟု ပါမောက္ခ Kong က ပြောကြားခဲ့သည်။

HLX-1 ကို ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် elliptical galaxy NGC 6099 ၏ halo တွင် Chandra X-ray Observatory မှ ပထမဆုံး တွေ့ရှိခဲ့ပြီး အလင်းနှစ် ၄၅၀ မီလီယံခန့်အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် အရာဝတ္ထုသည် ရုတ်တရက် အဆတစ်ရာ တောက်ပလာပြီး အဖွဲ့၏အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်ခဲ့ပြီး အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black hole အတွက် အလားအလာကောင်းတစ်ခုအဖြစ် အတည်ပြုနိုင်ခဲ့သည်။

ပထမဆုံးစာရေးဆရာ Yi-Chi Chang က “ Supermassive black holes တွေကို ပတ်ဝန်းကျင်က ဓာတ်ငွေ့နဲ့ အရာဝတ္ထုတွေကို စားတဲ့အခါ တောက်ပတဲ့ ဂလက်ဆီဗဟိုအဖြစ် မကြာခဏ လေ့လာတွေ့ရှိရပေမယ့် အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိတဲ့ black holes တွေမှာ အားကောင်းတဲ့ ဓာတ်ရောင်ခြည်ကို ထုတ်လွှတ်ဖို့ လုံလောက်တဲ့ အရာဝတ္ထုတွေ မရှိပါဘူး” ဟု ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

သူမက အလွန်တောက်ပသော X-ray ရင်းမြစ်များသည် ရှားပါးပြီး ဤနားလည်ရခက်သော black holes များကို ဖော်ထုတ်ရာတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နိုင်ကြောင်း အလေးပေးပြောကြားခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် stellar-mass နှင့် supermassive black holes များအကြား ပျောက်ဆုံးနေသော ချိတ်ဆက်မှုကို ဖော်ထုတ်ရာတွင် အရေးကြီးပါသည်။

မျှော်လင့်ချက်

ဤရှာဖွေတွေ့ရှိမှုများသည် black hole သုတေသနတွင် အရေးကြီးသော မှတ်တိုင်တစ်ခုကို မှတ်တမ်းတင်ထားပါသည်။ အဖွဲ့သည် အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black holes ၏ နားလည်ရခက်သော မိသားစုကို ချဲ့ထွင်ရန်အတွက် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအသစ်များကို ရှာဖွေကာ X-ray နှင့် optical/UV တယ်လီစကုပ်များဖြင့် HLX-1 ကို ဆက်လက်စောင့်ကြည့်သွားမည်ဖြစ်သည်။

ချီလီနိုင်ငံရှိ လာမည့် Vera C. Rubin Observatory သည် all-sky survey ဖြင့် tidal disruption events ကဲ့သို့သော optical light transients များ၏ တောက်ပမှုပြောင်းလဲမှုကို ခြေရာခံခြင်းဖြင့် ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုကို လုပ်ဆောင်ပေးနိုင်သည်။

အနာဂတ် X-ray လေ့လာတွေ့ရှိချက်များသည် HLX-1 သည် ဓာတ်ငွေ့ကို မည်သို့စားသုံးသည်ကို ဖော်ပြပေးမည်ဖြစ်ပြီး optical နှင့် UV လေ့လာတွေ့ရှိချက်များသည် ၎င်း၏ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ကြယ်များနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို မြေပုံထုတ်ရန် ကူညီပေးမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု

သုတေသနကို NTHU မှ ပါမောက္ခ အဲလ်ဘတ်ကွန် (Albert Kong) က ဦးဆောင်ပြီး Italian National Institute for Astrophysics (Italy), Swinburne University of Technology (Australia), Université Paris Cité (France) နှင့် Center for Astrophysics—Harvard-Smithsonian (USA) မှ အဖွဲ့များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ တွေ့ရှိချက်များကို The Astrophysical Journal တွင် ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး NASA ၏တရားဝင်ဝဘ်ဆိုဒ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

ဤတွေ့ရှိမှုနှင့်ပတ်သက်သော NASA မှ ဗီဒီယိုအရင်းအမြစ်များအတွက် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုပါ။

ဆက်သွယ်ရန်:
Yi-Yeh Chen
NTHU
(886)3-5162006
yiyeh@mx.nthu.edu.tw

National Tsing Hua University (NTHU) မှ နက္ခတ္တဗေဒဌာနမှ ပါမောက္ခ အဲလ်ဘတ်ကွန် (Albert Kong) နှင့် PhD ကျောင်းသား Yi-Chi Chang တို့သည် အလယ်အလတ်ထုထည်ရှိသော black hole ကိုယ်စားလှယ်လောင်းနှင့်သက်ဆိုင်သည့် သက်သေအထောက်အထားများကို တင်ပြခဲ့သည်။ သူတို့၏ တွေ့ရှိချက်များကို The Astrophysical Journal တွင် ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး NASA ၏တရားဝင်ဝဘ်ဆိုဒ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။
(ဓာတ်ပုံ: National Tsing Hua University)

“ `