တနင်္လာနေ့က ကမ္ဘာ လှုပ်ခြင်း တွေ များလာတာကြောင့် ပြင်း ထန်တဲ့ မြေ ငလျင် တစ်ခု လာနိုင်တယ် ဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေ ပေါ်လာပြီးနောက် ဂရိ တောင်မုတ် ကျွန်း Santorini မှာ ကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့တွေ ချထားခဲ့ပြီး ကျောင်းတွေ ပိတ်ထား လိုက်ပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ သုံးရက်အတွင်း ဒေသ ထဲမှာ ပင်လယ်အောက် မြေငလျင် ၂၀၀ ကျော် ဖြစ်ပွားခဲ့တာကြောင့် အနီးနားက Aegean ပင်လယ် ကျွန်းတွေမှာလည်း ကြိုတင် ကာကွယ်မှုတွေ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။
ဥရောပ အစည်းအဝေးတစ်ခု တက်ရောက်နေတဲ့ Brussels မြို့ကနေ ၀န်ကြီးချုပ် Kyriakos Mitsotakis က “ ကျွန်တော်တို့ ကိုင်တွယ်ရမယ့် သဘာဝ လှုပ်ရှားမှု အရမ်း ပြင်းထန်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော် ကျွန်းသားတွေကို အရင်ဦးဆုံး တည်ငြိမ်အေးချမ်းနေဖို့၊ ပြည်သူ့ ကာကွယ်ရေး (အာဏာပိုင်) ညွှန်ကြားချက်တွေကို နားထောင်ဖို့ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။”
ကျွန်းပေါ်မှာ လူတွေရဲ့ မိုဘိုင်းဖုန်းတွေမှာ ကျောက်တုံး ပြိုကျနိုင်တယ် ဆိုတဲ့ သတိပေး ချက်တွေ ကျယ်လောင်စွာ ထွက်ပေါ်ခဲ့ပြီး မြေငလျင် အချို့ကြောင့် အသံ ကျယ်ကျယ် တုန်ခါမှုတွေ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ အာဏာပိုင်တွေက ကမ်းပါးတွေနဲ့ နီးစပ်တဲ့ ဒေသတွေ၊ ကျွန်းရဲ့ ဟောင်းနွမ်းနေတဲ့ ဆိပ်ကမ်း စတဲ့ နေရာတွေကို သွားရောက်ခွင့် ပိတ်ပင်လိုက်ပါတယ်။
အာသင်မြို့မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ အရေးပေါ် အစိုးရ အစည်းအဝေး ပြီးနောက် တနင်္လာနေ့ နောက်ပိုင်းမှာ ပြည်သူ့ ကာကွယ်ရေး ၀န်ကြီး Vasilis Kikilias က “ ဒီ လုပ်ဆောင်ချက်တွေဟာ ကြိုတင် ကာကွယ်မှု လုပ်ဆောင်ချက်တွေ ဖြစ်ပြီး အာဏာပိုင်တွေ ဆက်လက် သတိ ထားနေမှာ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ “ အန္တရာယ်ကို လျော့ချဖို့ လုံခြုံရေး အကြံပြုချက်တွေကို ပြည်သူတွေ တင်းတင်းကြပ်ကြပ် လိုက်နာဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။”
မြေငလျင်တွေ အများစုဟာ 4.5 ကျော် ပြင်းအား ရှိပြီး Santorini တောင်မီးတောင်နဲ့ သက်ဆိုင်မှု မရှိဘူးလို့ ဂရိ ကျွမ်းကျင်သူတွေက ပြောပေမယ့် မြေငလျင် လှုပ်ရှားမှု ပုံစံက စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်တယ်လို့ သူတို့ ಒಪ್ಪုಂಟು.
အစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေဟာ တစ်ပတ်လုံးနဲ့ တနင်္လာနေ့မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ တွေ့ဆုံပြီး အခြေအနေကို သုံးသပ်ခဲ့ကြပြီး အနီးနားက Amorgos, Anafi နဲ့ Ios ကျွန်းတွေမှာလည်း ကျောင်းတွေ ပိတ်ထားဖို့ ညွှန်ကြားခဲ့ပါတယ်။
တနင်္လာနေ့ ညနေ ပြီး တနင်္လာနေ့ တစ်လျှောက်လုံး ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေတဲ့ မြေငလျင် တွေရဲ့ ကြိမ်နှုန်းက ဒေသခံတွေနဲ့ လာရောက် လည်ပတ်သူတွေကို စိုးရိမ်စေခဲ့ပါတယ်။
Santorini Philharmonic Orchestra ရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဖြစ်သူ Michalis Gerontakis က “ ဒီလို ကြိမ်နှုန်းနဲ့ ဒီလို အတွေ့အကြုံ မျိုး ကျွန်တော် ဘယ်တုန်းကမှ မခံစားခဲ့ရဘူး – ၁၀ မိနစ် သို့မဟုတ် ၂၀ မိနစ် တစ်ခါ မြေငလျင် လှုပ်တယ်။ တချို့က စိတ်ပူမှု မဖြစ်အောင် ဖုံးကွယ်ထားပေမယ့် လူတိုင်း စိတ်ပူနေကြတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့ တနေ့က ထွက်သွားပြီး တင်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ မြေငလျင်တွေ ကြားထဲမှာ Philharmonic က ဘာသာရေး အခမ်းအနား အတွက် တင်ဆက်ခဲ့ပါတယ်” လို့ Gerontakis က ပြောပါတယ်။ “ သင် တီးမှုတ်နေတဲ့ အချိန်မှာ မြေငလျင်ကို ခံစားရမှာ မဟုတ်ပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ ဘုရားကျောင်းမှာ ရှိနေတဲ့ အချိန်မှာ မြေငလျင်တွေ လှုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဘာဖြစ်မလဲ ဆိုတာ ဘယ်သူမှ မသိနိုင်ဘူး။ လူတွေက ဘာပဲ ပြောပြော တန်ဖိုး မရှိဘူး။ သဘာဝ ကို သင် ယှဉ်ပြိုင် လို့ မရပါဘူး။”
ကျောက်တုံး ပြိုကျနိုင်တဲ့ နေရာတွေနဲ့ အတွင်းခန်း စုဝေးပွဲ ကြီးတွေကို ရှောင်ရှားဖို့ ဒေသခံတွေနဲ့ လာရောက် လည်ပတ်သူတွေကို အကြံပြုထားပြီး ဟိုတယ်တွေကို အဆောက်အဦး ပျက်စီးမှုကို လျှော့ချဖို့ ရေကူးကန်တွေ စွန့်ပစ်ဖို့ ညွှန်ကြားထားပါတယ်။
တနင်္လာနေ့က ကျွန်းပေါ်ကို ရောက်လာတဲ့ မီးသတ် ကယ်ဆယ်ရေး တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေက ကျွန်းရဲ့ အဓိက ဆေးရုံနားမှာ ရှိတဲ့ ဘတ်စကက်ဘော ကွင်းထဲမှာ ቢጫ တဲတွေ ထူထောင်ထားပါတယ်။
မီးသတ် ဗိုလ်ကြီး Ioannis Billias က “ ကျွန်တော်တို့ တနင်္လာနေ့ ညက ရောက်လာပါတယ်၊ ကယ်ဆယ်ရေး တပ်ဖွဲ့ဝင် ၂၆ ဦးနဲ့ ကယ်ဆယ်ရေး ခွေး တစ်ကောင်” လို့ ပြောပြီး မိသားစု တစ်ခုလုံး အပါအဝင် ဒေသခံ အများအပြားဟာ သူတို့ ကားတွေထဲမှာ ည ဖြတ်ကြောင်း ပြောပါတယ်။
ဒေသခံတွေနဲ့ ဒေသ လုပ်သား အချို့က ကျွန်းက ထွက်ခွာဖို့ လေယာဉ် သို့မဟုတ် သင်္ဘော လက်မှတ်တွေ ရှာဖွေကြပါတယ်။
ကျွန်းမှာ ၁၉ နှစ်နေထိုင်ခဲ့တဲ့ မော်ရိုကို ခရီးသွား လမ်းညွှန် Nadia Benomar က “ ကျွန်တော်တို့ အရင်က မြေငလျင်တွေ ခံစားခဲ့ရဖူးပေမယ့် ဒီလို မျိုးတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဒါက ကွာခြားပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ သူမက တနင်္လာနေ့မှာ အနီးနားက Naxos ကျွန်းကို သင်္ဘော လက်မှတ် ၀ယ်ခဲ့ပါတယ်။
“ အရာအားလုံး တည်ငြိမ်သွားတဲ့ အထိ နေ့အနည်းငယ် ထွက်သွားဖို့ လိုပါတယ်” လို့ သူမက ပြောပါတယ်။
တချို့ကတော့ အန္တရာယ်ကို ခံယူဖို့ ဆန္ဒရှိပါတယ်။ စားသောက်ဆိုင် လုပ်သား Yiannis Fragiadakis ဟာ ခရီးထွက်သွားခဲ့ပေမယ့် မြေငလျင်တွေ ကြားထဲမှာပဲ တနင်္လာနေ့မှာ Santorini ကို ပြန်လာခဲ့ပါတယ်။
“ ကျွန်တော် မကြောက်ပါဘူး။ လူတွေ အရမ်း စိတ်ပူနေကြပြီး ထွက်သွားနေကြတာ ကျွန်တော် သိပါတယ်၊ ကျွန်တော် ဆိပ်ကမ်းကို ရောက်တဲ့ အခါ တကယ်ကို ရှုပ်ယှက်ခတ်နေတယ်၊ နွေရာသီ လိုပဲ” လို့ Fragiadakis က ပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော် နေဖို့ စီစဉ်ထားပြီး စားသောက်ဆိုင်က သုံးပတ် အတွင်း (ပွဲတော်ရာသီ အတွက်) လုပ်ငန်း စတင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။”
Seoul မြို့က တောင်ကိုရီးယား ခရီးသွား Soo Jin Kim က မိသားစု ခရီးစဉ်အတွက် တနင်္လာနေ့ ရောက်လာပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့ တနေ့က ညနေ ဟိုတယ်မှာ ညစာ စားခဲ့ပြီး ၁၀ ကြိမ်လောက် သိပ်မပြင်းတဲ့ တုန်ခါမှုတွေ ခံစားခဲ့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် သန်းခေါင်ယံမှာ ကြီးမားတဲ့ တုန်ခါမှု တစ်ခုကို ခံစားခဲ့ရလို့ သတင်းတွေ စစ်ဆေးခဲ့ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ တစ်ဝက် စိုးရိမ်ပြီး တစ်ဝက်က အခြေအနေ ဘယ်လို ရှိလဲ ဆိုတာ ကြည့်နေပါတယ်” လို့ သူမက ပြောပြီး သူမရဲ့ ခရီးစဉ် စီစဉ်ချက်တွေကို မပြောင်းလဲ ဘူးလို့ ထပ်ပြောပါတယ်။
လှပတဲ့ လခြမ်း ပုံသဏ္ဌာန်ရှိတဲ့ Santorini ကျွန်းဟာ နေ့စဉ် ကုန်သွယ်ရေး လေကြောင်း ခရီးစဉ်၊ သင်္ဘော ခရီးစဉ်နဲ့ ခရုဇ်သင်္ဘော ခရီးစဉ်တွေနဲ့ ရောက်ရှိလာပါတယ်။ ဒီ ကျွန်းဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၅၀၀ ကျော် နှစ်က ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ကြီးမားတဲ့ တောင်မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှု (လူသား သမိုင်းမှာ အကြီးမားဆုံး တစ်ခုအဖြစ် ယူဆကြပါတယ်) ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ကမ်းပါးတွေ အတိုင်း ဆောက်ထားတဲ့ အဖြူရောင် ကျေးရွာတွေကို နှစ်စဉ် လာရောက် လည်ပတ်သူ သန်း ၃ သန်းကျော် ဆွဲဆောင်ထားပါတယ်။
ခရစ်တော် မပေါ်မီ ၁၆၂၀ ခုနှစ်လောက်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ဒီ ပေါက်ကွဲမှုက ကျွန်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်း ကြီးတစ်ခုကို ဖျက်ဆီးပြီး ဒေသ ကျယ်ပြန့်ကို ပြာများ ဖုံးလွှမ်းခဲ့ပြီး ဒေသထဲမှာ ထွန်းကားခဲ့တဲ့ Minoan ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်မှု တွေကို ထိခိုက်စေခဲ့တယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။
ဒါဟာ တောင်မီးတောင် တစ်ခု ဖြစ်နေသေးပေမယ့် နောက်ဆုံး ထင်ရှားတဲ့ ပေါက်ကွဲမှုက ၁၉၅၀ ခုနှစ်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။
ဂရိ သိပ္ပံပညာရှင် Gerasimos Papadopoulos က Santorini, Ios, Amorgos နဲ့ Anafi ကျွန်းတွေကြားမှာ မြေငလျင် မြေပုံတွေမှာ ပေါ်လာတဲ့ စုစည်းနေတဲ့ စက်ဝိုင်း တွေအဖြစ် ပြသထားတဲ့ မြေငလျင် လှုပ်ရှားမှု ကြောင့် ပိုကြီးတဲ့ ဖြစ်ရပ် တစ်ခု လာနိုင်တယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
“ အားလုံး scenario တွေက ဖွင့်လှစ်ထားဆဲ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ Papadopoulos က online post တစ်ခုမှာ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ “ တုန်ခါမှု တွေ ပိုများလာပြီး၊ ပြင်းအားတွေ တိုးလာပြီး၊ epicenters တွေ တောင် ထောင့် အရှေ့ ဘက်ကို ရွှေ့သွားပါတယ်။ ဒါတွေက တောင်မီးတောင် မဟုတ်ပဲ tectonic quakes တွေ ဖြစ်ပေမယ့် အန္တရာယ် အဆင့်က တိုးလာပါတယ်။”
Santorini ရဲ့ အဓိက မြို့ Fira မှာ ဒေသခံ အာဏာပိုင်တွေက ပြောင်းရွှေ့ဖို့ လိုအပ်ရင် အတွက် ဒေသခံတွေ အတွက် စုဝေးရာ နေရာတွေ သတ်မှတ်ခဲ့ပေမယ့် မြို့တော်ဝန် Nikos Zorzos က ဒီ လုပ်ဆောင်ချက်တွေရဲ့ ကြိုတင် ကာကွယ်မှု သဘောသက်ရောက်မှုကို အလေးထား ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့ ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ရပါမယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်ခုခု အတွက် ပြင်ဆင်ထားတယ် ဆိုတာက ဒါ ဖြစ်လာမယ် ဆိုတဲ့ သဘော မဟုတ်ပါဘူး” လို့ သူက တစ်ပတ် သတင်းစကား ပြောကြားချက် အတွင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ တစ်ခါတစ်လေ အခြေအနေကို သတင်း ပေးပို့တဲ့ နည်းလမ်းက သတင်းတွေမှာ ထွေရာ လွန်ကဲမှုတွေ ပါဝင်နိုင်တယ်… ဒါကြောင့် လူတွေ တည်ငြိမ်နေကြဖို့ လိုပါတယ်။”