ပြီးခဲ့တဲ့လက ကုလသမဂ္ဂ(UN)က “ ဆန့်ကျင်မှုတွေကို စောင့်ကြည့် တုံ့ပြန်မှု တိုးတက်အောင်လုပ်ဆောင်ရေး အစီအစဉ်” ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဥရောပ၊ အမေရိကန် နဲ့ အခြားနေရာတွေမှာ “ ဂျူးတွေနဲ့ ဂျူးဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းတွေကို တိုက်ခိုက်တာ” ကို တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေနဲ့ ထုတ်ပြန်ခဲ့တာပါ။
Touro Institute on Human Rights and the Holocaust နဲ့ Human Rights Voices တို့ရဲ့ ညွှန်ကြားရေးမှူး Anne Bayefsky က Digital ကို Action Plan ဟာ “ အကျိုးမဲ့ လိမ်လည်တဲ့လုပ်ရပ်” ဖြစ်ပြီး “ သူမက ကမ္ဘာ့ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ဦးဆောင် ဖြန့်ချိနေတဲ့ အဖွဲ့က ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ ဟန်ပြလုပ်တာ” လို့ ပြောပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ ယဉ်ကျေးမှုများ သမဂ္ဂ (UNAOC) က တီထွင်ခဲ့တဲ့ အစီအစဉ်မှာ “ မုန်းတီးမှုနဲ့ ကြိုတင် ခွဲခြားမှုတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းမှုတွေအတွက် ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို နားလည်ပြီး သိရှိနိုင်တာက အရေးကြီးတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို နားလည်တာရဲ့ အရေးပါပုံရှိသော်လည်း အစီအစဉ်မှာ ဘာကို ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုလို့ သတ်မှတ်ရမလဲ ဆိုတာ ပြည့်စုံစွာ ဖော်ပြထားခြင်း မရှိပါဘူး။
Action Plan မှာ International Holocaust Remembrance Alliance ရဲ့ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှု သတ်မှတ်ချက်ကို ဖော်ပြထားပေမယ့် လက်မခံပါဘူး။ ဒီသတ်မှတ်ချက်ကို အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံ ၄၅ နိုင်ငံ ထောက်ခံထားပြီး Bayefsky က “ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ဂျူးအဖွဲ့အစည်း အဓိက ကြီးတွေရဲ့ အများစုက လက်ခံထားတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ “ ဆိုင်းအိုင်းနစ်နဲ့ အစ္စရေးနဲ့ ဆက်စပ်မှုကို သိရှိထားတယ်” လို့ သူမက ဆိုပါတယ်။
“ ကုလသမဂ္ဂက မုန်းတီးမှုနဲ့ သည်းခံမှုမရှိမှုတွေရဲ့ သားကောင်တွေက သူတို့ရဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံခံရမှု၊ သီးခြားနေထိုင်ရမှုနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို သတ်မှတ်ကြတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ထောက်ခံပါတယ် – ဂျူးတွေအတွက်ကလွဲလို့” လို့ သူမက ပြောပါတယ်။
UNAOC ညွှန်ကြားရေးမှူး Nihal Saad ကို Digital က Action Plan မှာ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ဘာကြောင့် သတ်မှတ်ချက်မပေးတာလဲ ၊ ဒီသတ်မှတ်ချက် မပါရင် သိရှိဖော်ထုတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းမှုတွေကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေမလား ဆိုတာ မေးပါတယ်။
Saad က “ Action Plan က ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေရဲ့ သတ်မှတ်ချက်ကို အာရုံစိုက်ပြီး ဒါအကြောင်း ငြင်းခုံမှုတွေ ပြုလုပ်တာထက် ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို နားလည်တာရဲ့ အရေးပါပုံကို သတိပြုစေချင်တယ်၊ ဒါက ဒီမှာရဲ့ တကယ့် ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို တုံ့ပြန်မှုတွေ တိုးတက်အောင် လုပ်ဆောင်တာပါ” လို့ ပြောပါတယ်။
“ အကြောင်းအရာတွေရဲ့ သတ်မှတ်ချက်အပေါ် သဘောတူညီမှု မရှိတဲ့” အခြားကိစ္စတွေကို ကိုးကားပြီး Saad က “ အကြမ်းဖက်မှုကို သတ်မှတ်တဲ့အပေါ် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကြား သတ်မှတ်ချက် အတိအကျ သဘောတူညီမှု မရှိတာက” ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေး ဗျူဟာ တီထွင်မှုကို အဟန့်အတား မဖြစ်စေဘူးလို့ ရှင်းပြပါတယ်။ Saad က ဒါကို “ အမျိုးသား၊ ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းမှုတွေကို တိုးတက်အောင် လုပ်ဆောင်ဖို့ ထူးခြားတဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကိရိယာတစ်ခု” လို့ ခေါ်ပါတယ်။
Counter Extremism Project ရဲ့ အကြီးတန်း အကြံပေး နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ ညှိနှိုင်းရေးမှူးဟောင်း Edmund Fitton-Brown က Digital ကို “ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေး ဗျူဟာက ပြဿနာတွေနဲ့ ပြည့်နေတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
သူက ကုလသမဂ္ဂရဲ့ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေး ကြိုးပမ်းမှုတွေထဲက အချို့က ထိရောက်တယ်လို့ ပြောသော်လည်း အကြမ်းဖက်မှု ဘာလဲဆိုတာ အပေါ် သဘောတူညီမှု မရှိတာကြောင့် ကုလသမဂ္ဂဟာ Hamas, Hezbollah နဲ့ Houthis လို အဖွဲ့တွေကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အနေနဲ့ သတ်မှတ်ရာမှာ အထူး ခက်ခဲတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ “ တကယ် ဒရမ်မာတစ်ခု ဖြစ်လာရင် အဖွဲ့တစ်ခုက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အနေနဲ့ စွပ်စွဲခံရတယ်ဆိုတာ တွေ့ရတတ်တယ်” လို့ Fitton-Brown က ပြောပြီး ကုလသမဂ္ဂက Houthis တွေကို သူတို့ရဲ့ အပြီးမှာ ကန့်ကွက်ခဲ့ပေမယ့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အနေနဲ့ သတ်မှတ်ဖို့ ပျက်ကွက်ခဲ့တာကို သတိပြုပါတယ်။ “ Hezbollah အပေါ်မှာ ကုလသမဂ္ဂက အရမ်း အားနည်းခဲ့တယ်” လို့ သူက ရှင်းပြပါတယ်။
သူက Hamas ဟာ “ သတ်မှတ်ချက် မရှိတာက ပြဿနာရှိတဲ့ ဥပမာကောင်းတစ်ခုပါ၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ၁၀/၇ တိုက်ခိုက်မှုလို ကိစ္စတွေ ဖြစ်လာပြီး ကုလသမဂ္ဂက ဒါကို တုံ့ပြန်ရာမှာ လုံးဝ ပျက်ကွက်ခဲ့တယ်၊ ဒါက အကြမ်းဖက်နည်းဗျူဟာတွေ လက်ခံ အသုံးပြုတဲ့ အဖွဲ့ကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့လို့ တရားမမြင်နိုင်လို့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း အကြောင်းရင်း ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
Bayefsky က ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေး ကောင်စီက “ အကြမ်းဖက်မှုလို့ ဘာကို သတ်မှတ်ရမလဲဆိုတာ သဘောတူညီမှု မရှိလို့ အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့က Hamas ကို ကန့်ကွက်တာ မရှိဘူး။ ဒါက အောင်မြင်တဲ့ ဇာတ်လမ်း မဟုတ်ပါဘူး။ တာဝန် ပျက်ကွက်မှု ကြီးတစ်ခုပါ” လို့ ပြောပါတယ်။
Action Plan ရဲ့ ကမ်းလှမ်းချက်တွေထဲမှာ ၀န်ထမ်းတွေကို “ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို သိရှိနားလည်အောင်” လေ့ကျင့်ရေး ကြားကာလတွေ လုပ်ဆောင်ဖို့နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အကြီးတန်း ၀န်ထမ်းတွေက “ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ ပေါ်ပေါက်တဲ့အခါတိုင်း ကန့်ကွက်ပေးဖို့” လိုအပ်တယ်လို့ ပါရှိပါတယ်။
Bayefsky က ဒီအစီအစဉ်တွေ လုပ်ဆောင်မှုကို မေးခွန်းထုတ်ပါတယ်။ “ ကုလသမဂ္ဂက ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှု ဘာလဲဆိုတာ မသိဘဲ ကုလသမဂ္ဂ ၀န်ထမ်းတွေကို ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ အကြောင်း သင်ကြားပေးဖို့ ကတိကဝတ် ပြုထားတယ်။ တကယ့် ပညာရေးပေးသူ တစ်ယောက်က ဒီသင်ရိုး စီမံကိန်းကို ‘F’ ပေးမှာပါ” လို့ သူမ ရှင်းပြပါတယ်။
Bayefsky က ကမ္ဘာ့အဖွဲ့အစည်းက လက်ရှိမှာ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေကို တော်လှန်နေခြင်း မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres က နိုင်ငံတကာ ဟော်လိုကော့စ် သတိရခြင်းနေ့မှာ “ ကျွန်တော်တို့က ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ဘယ်နေရာ၊ ဘယ်အချိန်မှာပဲ ပေါ်ပေါက်ပေါက် ကန့်ကွက်ရမယ်” လို့ ကမ္ဘာကို ပြောခဲ့ပေမယ့် Bayefsky က “ အချိန်နဲ့ လူက ကုလသမဂ္ဂထဲမှာ ဆိုရင် [Guterres က] ထိုင်နေရုံသာမက တိတ်ဆိတ်နေတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
” နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး ကော်မရှင် ဥက္ကဌ Navi Pillay တို့ရဲ့ ကိစ္စတွေကို ယူပါ၊ နှစ်ယောက်စလုံးကို ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ လုပ်တယ်လို့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြစ်တင်ခံရတယ်” လို့ Bayefsky က ပြောပါတယ်။ “ အတွင်းရေးမှူးချုပ်က သူတို့ရဲ့ ‘လွတ်လပ်မှု’ က သူ့ကို အစွမ်းမကုန်စေဘူးလို့ ပြောပါတယ်။ သူ့ရဲ့ ပလက်ဖောင်းကို အသုံးပြုပြီး မှန်ကန်တာကို ပြောဖို့ ဘာမှ တားမြစ်ခြင်း မရှိပါဘူး။ သူက သူ့ရဲ့ ရွေးချယ်မှုကြောင့် တိတ်ဆိတ်နေတာပါ” လို့ ဆိုပါတယ်။
Digital က Saad ကို Action Plan က ကုလသမဂ္ဂက အထူး တာဝန်ပေး ခန့်အပ်ထားသူတွေက အဖွဲ့အစည်းအမည်နဲ့ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ စကားတွေ ပြောတဲ့အခါ ကုလသမဂ္ဂက အရေးပါတဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေ ပြုလုပ်ခွင့် ပေးမလား လို့ မေးပါတယ်။ “ အထူး လုပ်ထုံးလုပ်နည်း တာဝန်ပေး ခန့်အပ်ထားသူ/အထူး တာဝန်ပေး ခန့်အပ်ထားသူတွေက ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီက ခန့်အပ်ထားတဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူတွေပါ” လို့ Saad က ပြန်ပြောပါတယ်။ “ သူတို့က တစ်ဦးချင်းစီ လုပ်ဆောင်ပြီး နိုင်ငံတကာ အသိအမှတ်ပြု လူ့အခွင့်အရေး စံနှုန်းတွေ အပေါ် အခြေခံပြီး ကျွမ်းကျင်၊ ဘက်မလိုက်တဲ့ သတင်းအချက်အလက် စစ်ဆေးမှုနဲ့ သူတို့ရဲ့ တာဝန်ကို လုပ်ဆောင်ကြပါတယ်။ အထူး လုပ်ထုံးလုပ်နည်း တာဝန်ပေး ခန့်အပ်ထားသူတွေက ဖော်ပြတဲ့ အမြင်တွေက တာဝန်ပေး ခန့်အပ်ထားသူရဲ့ အမြင်တွေသာ ဖြစ်ပြီး ကျယ်ပြန့်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ စနစ်ရဲ့ သဘောထားတွေကို ကိုယ်စားမပြုပါဘူး” လို့ ဆိုပါတယ်။
Digital က Guterres ရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Farhan Haq ကို Action Plan က သူ့ကို ကုလသမဂ္ဂက ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ (အထူး တာဝန်ပေး ခန့်အပ်ထားသူတွေက ပေါ်ပေါက်လာတာတွေ ပါဝင်တယ်) အကြောင်း သုံးသပ်ချက် ပေးခွင့် ပြုမလား လို့ မေးပါတယ်။ “ အတွင်းရေးမှူးချုပ်မှာ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီကို တင်ပြတဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ ကျွမ်းကျင်သူတွေ အပေါ် အာဏာ မရှိဘူး၊ သူတို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ ဒါမှမဟုတ် သုံးသပ်ချက်တွေကို သူ မသုံးသပ်ဘူး” လို့ Haq က ပြောပါတယ်။ “ ဒါပေမယ့် UNAOC အစီအစဉ်က ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ အကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ ၀န်ထမ်းတွေကို သင်ကြားပေးဖို့ ဒီဇိုင်း ထုတ်ထားတာပါ” လို့ ဆိုပါတယ်။
Bayefsky က ကုလသမဂ္ဂဟာ “ သူ့ရဲ့ အပြစ်ကို ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳပြီး ‘mea culpa’ နဲ့ စတင်မှ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို တိုက်ဖျက်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး” လို့ ပြောပါတယ်။
Navi Pillay နဲ့ Francesca Albanese တို့က သူတို့ကို စွပ်စွဲထားတဲ့ ဂျူးတွေဆန့်ကျင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး Digital ရဲ့ မေးခွန်းတွေကို ဖြေကြားခြင်း မရှိပါဘူး။
“ `