တနင်္ဂနွေနေ့က ရွမ်ဒါက ထောက်ပံ့ထားတဲ့ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးသမားတွေနဲ့ အစိုးရတပ်တွေကြား တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းထန်ခဲ့လို့ အရှေ့ ကွန်ဂိုရဲ့ အဓိကမြို့တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်ကို ဖယ်ရှားခဲ့ရပြီး ကုန်တင် လေကြောင်း ခရီးစဉ်တွေကို ယာယီ ရပ်နားခဲ့ရပါတယ်။ တိုက်ပွဲကြောင့် အနည်းဆုံး ငြိမ်းချမ်းရေး စောင့်ရှောက်ရေး တပ်ဖွဲ့ဝင် ၁၃ ဦးနဲ့ နိုင်ငံခြား စစ်သား ၁၃ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ပြည်သူ ထောင်ပေါင်းများစွာ နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ရပါတယ်။
M23 တပ်ဖွဲ့ဟာ ရွမ်ဒါနယ်စပ်နဲ့ နီးစပ်တဲ့ နယ်မြေတွေမှာ လတ်တလော အပတ်တွေအတွင်း သိသာထင်ရှားတဲ့ နယ်မြေ အောင်မြင်မှုတွေ ရရှိခဲ့ပြီး လူဦးရေ ၂ သန်းခန့်ရှိတဲ့ ပြည်နယ်မြို့တော် ဂိုမာကို ပိတ်ဆို့နေပါတယ်။ ဒါဟာ လုံခြုံရေးနဲ့ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု လုပ်ငန်းတွေအတွက် ဒေသတွင်း အချက်အချာ ဗဟိုဌာန တစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
မြို့အရှေ့ဘက်မှာရှိတဲ့ ဂိုမာရဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်ကို စစ်တပ်က ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး တိုက်ပွဲတွေကြောင့် ကုန်တင် လေကြောင်း ခရီးစဉ်တွေကို ယာယီ ရပ်နားခဲ့ရတယ်လို့ လေဆိပ် အေးဂျင့်တစ်ဦးက The Associated Press ကို ပြောပါတယ်။ အေးဂျင့်က ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောခွင့်မရှိလို့ အမည်မဖော်ပါဘူး။
တနင်္ဂနွေနေ့မှာ AP က တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အတွင်းသိ အီးမေးလ်တစ်စောင်အရ လေဆိပ်ကို မသွားဘဲ နေရာမှာပဲ ခိုလှုံနေဖို့ သူတို့ဝန်ထမ်းတွေကို ညွှန်ကြားခဲ့ပါတယ်။
ကွန်ဂို၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ ကုလသမဂ္ဂ ကျွမ်းကျင်သူတွေက ရွမ်ဒါဟာ M23 ကို ထောက်ပံ့နေတယ်လို့ စွပ်စွဲပါတယ်။ M23 ဟာ အဓိကအားဖြင့် ကွန်ဂို စစ်တပ်ကနေ ဆယ်နှစ်ကျော်ကြာ ခွဲထွက်သွားတဲ့ တူတီအနွယ် လူမျိုးစုတွေ ဖွဲ့စည်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ သတ္တုဓာတ်သြစွမ်းအင် ကြွယ်ဝတဲ့ ဒေသမှာ အခြေချဖို့ ယှဉ်ပြိုင်နေတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ၁၀၀ လောက်ထဲက တစ်ဖွဲ့ ဖြစ်ပြီး ကြာရှည် ပြသနာ တစ်ခုက ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကြီးမားဆုံး ပြဿနာတွေထဲက တစ်ခုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါတယ်။
ရွမ်ဒါအစိုးရက တော်လှန်ရေးသမားတွေကို ထောက်ပံ့တယ်လို့ ငြင်းဆိုပေမယ့် ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်က ရွမ်ဒါဟာ နယ်စပ်နားမှာ ကွန်ဂိုတပ်တွေ တိုးချဲ့နေတာကြောင့် လုံခြုံရေးအတွက် ကွန်ဂိုအရှေ့ပိုင်းမှာ တပ်တွေနဲ့ ဒုံးပျံစနစ်တွေ ထားရှိတယ်လို့ ၀န်ခံခဲ့ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ ကျွမ်းကျင်သူတွေ အဆိုအရ ကွန်ဂိုမှာ ရွမ်ဒါတပ် ၄၀၀၀ လောက် ရှိနိုင်ပါတယ်။
ကွန်ဂို နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက စနေနေ့ နောက်ပိုင်းမှာ ရွမ်ဒါနဲ့ သံတမန် ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်ပြီး “ ချက်ချင်း ပြန်လည် ထုတ်ယူ” ဖို့ နိုင်ငံအတွင်းက သံတမန် အရာရှိ အားလုံးကို ပြန်ခေါ်ခဲ့ပါတယ်။
ရွမ်ဒါ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Olivier Nduhungirehe က တနင်္ဂနွေနေ့မှာ AP ကို ဆက်သွယ်ရေး ဖြတ်တောက်တာဟာ ကွန်ဂိုရဲ့ တစ်ဖက်သတ် လုပ်ရပ်ဖြစ်ပြီး “ ကျွန်တော်တို့ သံရုံးကို ပို့ပေးခြင်း မပြုခင်မှာ လူမှုမီဒီယာမှာ ပင် ထုတ်ပြန်ခဲ့တာ” ဖြစ်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့အတွက် ကင်ရှာസာမှာ ကျန်ရှိနေတဲ့ သံတမန်ကို ကွန်ဂိုအရာရှိတွေရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှု ခံနေရတာကြောင့် သင့်လျော်တဲ့ တာဝန်တွေ ယူခဲ့ပါတယ်။ ဒါကို လူမှုမီဒီယာမှာ ဒီအခေါ်အဝေါ် ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ခြင်း မပြုခင် တစ်ရက် အလို သောကြာနေ့မှာ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်” လို့ သူက ပြောပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ၄၈ နာရီအတွင်း နှစ်ဦးနဲ့ ဥရုဂွေး တစ်ဦးတို့ သေဆုံးခဲ့ပြီး ငြိမ်းချမ်းရေး စောင့်ရှောက်ရေး တပ်ဖွဲ့ဝင် ၁၁ ဦး ဒဏ်ရာရရှိပြီး ဆေးရုံတင်ထားရတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီ အရေးပေါ် အစည်းအဝေး ကျင်းပခြင်း မတိုင်မီ တနင်္ဂနွေနေ့မှာ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် António Guterres ရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ ခေါင်းဆောင်က “ ရွမ်ဒါ ကာကွယ်ရေး တပ်ဖွဲ့ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့အတူ” M23 တိုက်ခိုက်မှုကို “ အပြင်းထန်ဆုံး ကန့်ကွက်” ကြောင်း ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့ပြီး တော်လှန်ရေး အဖွဲ့ကို စစ်မှုအားလုံးကို ချက်ချင်း ရပ်တန့်ပြီး တပ်တွေ ပြန်ထုတ်ဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Stéphane Dujarric က ပြောပါတယ်။
တနင်္ဂနွေနေ့ နံနက်မှာ တိုက်ပွဲရဲ့ နယ်စပ်နဲ့ မိုင်အနည်းငယ်သာ ကွာဝေးတဲ့ ဂိုမာမြို့တွင် သေနတ်ပစ်သံ ပြင်းထန်စွာ ကြားခဲ့ရပါတယ်။ ရွမ်ဒါနယ်စပ်နားမှာရှိတဲ့ အရှေ့ ကွန်ဂိုရဲ့ အကြီးဆုံး စခန်းတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့ Kanyaruchinya စခန်းကနေ ကလေးငယ်တွေနဲ့ လူကြီးတွေ အများအပြား ဂိုမာမြို့ကို တောင်ဘက်ကို ထွက်ပြေးခဲ့ပါတယ်။
“ ကျွန်မတို့ဟာ ရွမ်ဒါနယ်စပ်မှာ ဗုံးပစ်ပြီး ပစ်ခတ်နေတဲ့ စစ်သားတွေကို တွေ့လို့ ထွက်ပြေးနေတာပါ” လို့ ဂိုမာကို ဦးတည်နေတဲ့ Safi Shangwe က ပြောပါတယ်။
“ ကျွန်မတို့ ပင်ပန်းနေပြီး ကြောက်နေပါတယ်၊ ကျွန်မတို့ ကလေးတွေဟာ ဆာလောင်မှု ခြိမ်းခြောက်မှု ကြုံနေရပါတယ်” လို့ သူက ထပ်လောင်းပြောပါတယ်။
နေရပ်စွန့်ခွာသူတွေထဲက တချို့က ဂိုမာမှာလည်း လုံခြုံမှု မရှိဘူးလို့ စိုးရိမ်နေပါတယ်။
“ ကျွန်မတို့ ဂိုမာကို သွားမှာပါ၊ ဒါပေမယ့် ဂိုမာမှာလည်း ဗုံးတွေ ရှိတယ်လို့ ကြားတယ်၊ ဒါကြောင့် ဘယ်ကို သွားရမှန်း မသိတော့ဘူး” လို့ Adèle Shimiye က ပြောပါတယ်။
တနင်္ဂနွေနေ့မှာ လူရာပေါင်းများစွာဟာ ဂိုမာမြို့ အရှေ့ဘက်က “ Great Barrier” နယ်စပ် ဖြတ်ကျော်ရာ နေရာကနေ ဖြတ်သန်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး အရာရှိတွေက ခရီးသွား စာရွက်စာတမ်းတွေကို ဂရုတစိုက် စစ်ဆေးခဲ့ပါတယ်။
“ လောလောဆယ်မှာ မြို့တွင်း လုံခြုံရေး မရှိတော့ ခိုလှုံရာ နေရာရှိမရှိ ကြည့်ဖို့ ကျွန်တော် တစ်ဖက်ကို ဖြတ်သွားမှာပါ” လို့ ဂိုမာမြို့သား Muahadi Amani က AP ကို ပြောပါတယ်။
အစောပိုင်း တစ်ပတ်အတွင်းမှာ တော်လှန်ရေးသမားတွေက ဂိုမာကနေ မိုင် ၁၆ မိုင် ကွာဝေးတဲ့ Sake ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး မြို့တော် လွယ်လွယ်ကူကူ ကျရောက်သွားနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေ တိုးပွားလာပါတယ်။
ကွန်ဂို စစ်တပ်က စနေနေ့မှာ ကုလသမဂ္ဂ တပ်တွေနဲ့ Southern African Development Community Mission (SAMIDRC) လို့လည်း လူသိများတဲ့ တပ်ဖွဲ့တွေ အပါအ၀င် သမဂ္ဂတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ အကူအညီနဲ့ M23 တိုက်ခိုက်မှုကို တွန်းလှန်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
တောင်အာဖရိက ငြိမ်းချမ်းရေး စောင့်ရှောက်ရေး တပ်ဖွဲ့ဝင် ၂ ဦးအပြင် SAMIDIRC က တောင်အာဖရိက စစ်သား ၇ ဦး လတ်တလော ရက်ပိုင်းအတွင်း သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ တောင်အာဖရိက ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။
၂၀၂၁ ခုနှစ်ကတည်းက ကွန်ဂိုအစိုးရနဲ့ SAMIDRC နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ တပ်တွေ အပါအ၀င် သမဂ္ဂတပ်ဖွဲ့တွေက ဂိုမာကနေ M23 ကို တားဆီးထားပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ ငြိမ်းချမ်းရေး စောင့်ရှောက်ရေး တပ်ဖွဲ့ဟာ နှစ် ၂၀ ကျော်ကတည်းက ကွန်ဂိုကို ရောက်ရှိနေပြီး လက်ရှိမှာ ငြိမ်းချမ်းရေး စောင့်ရှောက်ရေး တပ်ဖွဲ့ဝင် ၁၄၀၀၀ လောက် ရှိပါတယ်။
“ `