ဂါဇာမှာ စစ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ ပြီးဆုံးတော့မယ့်အချိန်နီးလာတာနဲ့အမျှ စစ်ပြီးချိန် ဘာဖြစ်လာမလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းဟာ ပိုပြီး အရေးတကြီး ဖြစ်လာပါတယ်။ ဂါဇာအတွင်း လူပေါင်း ၁.၉ သန်းနီးပါး နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေရတဲ့အတွက် စစ်ပြီးချိန်အတွက် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက တင်းတင်းကြပ်ကြပ် စောင့်ကြည့်နေပါတယ်။
“ မှော်ဆန်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်း မရှိပါဘူး” လို့ လုံခြုံရေးတာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက Digital ကို ပြောပါတယ်။ “ ဒါပေမယ့် လူတိုင်း သဘောတူတဲ့အချက် တစ်ခုကတော့ ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ်ဟာ Trump အုပ်ချုပ်ရေးအသစ်ရဲ့ မူဝါဒပေါ်မှာ မူတည်မှာ ဖြစ်ပါတယ်”
“ သူ့ရဲ့ စိတ်နေစိတ်ထား ဘယ်လိုဖြစ်မလဲဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ စောင့်ကြည့်နေပါတယ်” လို့ နောက်ထပ် လုံခြုံရေးတာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက Trump ကို ပြောပါတယ်။ “ ‘Trump effect’ ကို လျှော့မတွက်နိုင်ပါဘူး” လို့ အစ္စရေး စစ်ရေးထောက်လှမ်းရေး လက်ထောက်အကြီးအကဲဟောင်း Amos Yadlin က ပြောပါတယ်။ “ သူက ယခင်က မဖြစ်နိုင်ခဲ့တဲ့ အရာတွေကို ဖြစ်လာအောင် လုပ်ပေးမှာ ဖြစ်ပြီး Hamas ပေါ် ဖိအားတိုးမြှင့်ဖို့ လုပ်ပေးမှာပါ။”
အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Israel Katz က ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ်အတွက် သူ့ရဲ့အမြင်ကို မကြာသေးခင်က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ငြင်းခုံမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တဲ့ ကြေညာချက် ဖြစ်ပါတယ်။ Katz က “ ကျွန်တော်တို့က ဂါဇာမှာ Hamas ရဲ့ စစ်ရေးနဲ့ နိုင်ငံရေး အာဏာကို အနိုင်ယူပြီးတဲ့နောက် အစ္စရေးဟာ ကမ္ဘာ့ဘဏ်လိုပဲ လုံခြုံရေးအပြည့်အဝ ထိန်းချုပ်မှုကို ထိန်းသိမ်းထားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဂါဇာကနေ အစ္စရေး နိုင်ငံသားတွေကို တိုက်ခိုက်မှုတွေ ပြန်လည် ဖြစ်ပေါ်လာတာကို ကျွန်တော်တို့ မခွင့်ပြုပါဘူး” လို့ ပြောပါတယ်။
Katz ရဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေက အစ္စရေးဟာ လုံခြုံရေး ထိန်းချုပ်မှုကို ထိန်းသိမ်းထားမယ်၊ ဒါပေမယ့် ဂါဇာမှာ အုပ်ချုပ်ရေး ဖွဲ့စည်းပုံ အသစ်တွေ ထားရှိမယ်ဆိုတာကို ညွှန်းပြနေပါတယ်။ သတင်းမီဒီယာတွေမှာ ပျံ့နှံ့နေတဲ့ အဆိုပြုချက်တစ်ခုက ဂါဇာရဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံ၊ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကူအညီနဲ့ ပြန်လည် တည်ဆောက်ရေးတွေကို ကြီးကြပ်မယ့် “ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ” အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ် ဖွဲ့စည်းဖို့ အီဂျစ်နဲ့ ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင်တွေ ဆွေးနွေးနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီအဖွဲ့အစည်းမှာ ပါလက်စတိုင်း ပုဂ္ဂိုလ် ၁၂ ယောက်ကနေ ၁၅ ယောက်အထိ ပါဝင်မှာဖြစ်ပြီး Hamas ထိန်းချုပ်မှုက လွတ်လပ်မှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဂါဇာရဲ့ အာဏာ ပြောင်းလဲမှုကို ညွှန်းပြနေနိုင်ပါတယ်။
ယေရုရှလင်မြို့က တာဝန်ရှိသူတွေက ဂါဇာမှာ ယခင် တည်ရှိခဲ့တဲ့ နေရာတွေကို ပြန်မတည်ဆောက်ဘဲ အစ္စရေးဟာ လုံခြုံရေး ထိန်းချုပ်မှုကို ထိန်းသိမ်းထားမယ်လို့ အလေးပေးပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့ လိုချင်တဲ့အချိန် လိုချင်တဲ့နေရာကို ဝင်ရောက်ပြီး တရားမဝင် လုပ်ရပ်တွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ စစ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ လုပ်ဆောင်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ အစ္စရေး လုံခြုံရေးတာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက Digital ကို ပြောပါတယ်။ UAE, ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားနဲ့ အီဂျစ် စတဲ့ အာရပ်နိုင်ငံတွေကို ဂါဇာပြန်လည် တည်ဆောက်ရေးမှာ ပါဝင်စေချင်တဲ့ ဆန္ဒလည်း ရှိပါတယ်။
ဒါပေမယ့် IDF အရာရှိကြီးတွေက စစ်ပြီးချိန်အတွက် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဗျူဟာချမှတ်မှု မရှိဘူးဆိုရင် စစ်ရေး လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အောင်မြင်မှုတွေ ပျက်ပြယ်သွားနိုင်တယ်လို့ သတိပေးနေပါတယ်။ Hamas အတွက် အစားထိုးမရှိဘူးဆိုရင် ပဋိပက္ခ ပြန်လည် ဖြစ်ပွားမှု ဆက်ရှိနေဦးမှာ ဖြစ်တယ်လို့ IDF အရာရှိကြီးတစ်ဦးက ရှင်းပြပါတယ်။ “ အစ္စရေးမှာ နောက်တစ်နေ့အတွက် အစီအစဉ် မရှိဘူးဆိုရင်၊ Hamas အတွက် အစားထိုး တိုးတက်မှု မရှိဘူးဆိုရင် ထိုအကြမ်းဖက်အဖွဲ့ဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ပြန်လည် တည်ဆောက်ပြီး အာဏာရှိနေဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အဆုံးမဲ့ သံသရာပါပဲ” လို့ သူက Digital ကို ပြောပါတယ်။
အစ္စရေး တာဝန်ရှိသူတချို့က ဗျူဟာချမှတ်မှု ပြည့်စုံမှု မရှိတာဟာ လာမယ့် အုပ်ချုပ်ရေးအောက်မှာ အမေရိကန် မူဝါဒနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သေချာမရှိတာနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ “ နောက်တစ်နေ့ဟာ အရမ်းဝေးနေသေးတယ်” လို့ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့ သိပ်မကြာသေးခင်က လက်ဘနွန်နဲ့ တွေ့နေရတယ်၊ ကျွန်တော်တို့ Hamas နဲ့ Houthi တွေနဲ့ တွေ့နေရတယ်၊ ဆီးရီးယားမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အရာအားလုံး… ဂါဇာကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးဟာ အဓိက ဦးစားပေး မဟုတ်ပါဘူး။ လူပြန်လွှတ်ပေးပြီး Hamas ကို လုံးလုံးလျားလျား ဖျက်သိမ်းပြီးမှ စစ်ပွဲ ပြီးဆုံးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ပြီး ဒီအခြေအနေကို Trump အုပ်ချုပ်ရေး အသစ်က ဘယ်လို ကိုင်တွယ်သွားမလဲဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ အားလုံး စောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။”
ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ်အတွက် အစီအစဉ် အမျိုးမျိုး တင်ပြထားပြီး အစ္စရေး ဘယ်လို ဆက်လုပ်သွားရမလဲဆိုတာ အမြင်မတူကြပါဘူး။
အစ္စရေး အမျိုးသား လုံခြုံရေး ကောင်စီ ဥက္ကဌဟောင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Giora Eiland က စစ်ရေးပိုင်းဆိုင်ရာ နည်းလမ်းကို ပိုပြီး ထောက်ခံပါတယ်။ သူ့ရဲ့ “ အထွေထွေ အစီအစဉ်” က ဂါဇာမြောက်ပိုင်း လူဦးရေကို ဖယ်ရှားပြီး ဂါဇာမြောက်ပိုင်းဒေသကို ၀ိုင်းရံ ပိတ်ဆို့ရမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ရေ၊ လောင်စာ နဲ့ အစားအစာ စတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဖြတ်တောက်ခြင်းအားဖြင့် Hamas ကို လက်နက်ချဖို့ လုပ်ပေးမယ်လို့ Eiland က ယုံကြည်ပြီး လူသားတွေကို လွတ်မြောက်အောင် လုပ်ပေးနိုင်မယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။
ရေရှည်မှာ Eiland က အစ္စရေးဟာ ဂါဇာရဲ့ အချို့သော ဒေသတွေကို စစ်ရေးအရသာ ထိန်းချုပ်မယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ အစ္စရေး နိုင်ငံသားတွေ မဝင်ရောက်ဘဲ မြေပြင်မှာ နေရာချ တည်ရှိမှု မရှိဘူးလို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ Eiland က Digital ကို “ ကျွန်တော်တို့က ဂါဇာမြောက်ပိုင်းကို ထိန်းချုပ်ထားရင် နဲ့ Hamas အာဏာမရှိတော့ရင် နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနဲ့ ဂါဇာကို ပြန်လည် တည်ဆောက်ရေး စတင်နိုင်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
ဒီနည်းလမ်းက Hamas ကို ယိုယွင်းစေနိုင်ပေမယ့် ဂါဇာရဲ့ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကျပ်အတည်းကို ပိုဆိုးစေနိုင်တယ်လို့ ဝေဖန်သူတွေက သတိပေးပါတယ်။ လုံခြုံရေးတာဝန်ရှိသူ တစ်ဦးက Digital ကို “ ကျွန်တော်တို့ ဒီလို ဆက်လုပ်နေရင် အကြမ်းဖက်မှု အဆုံးမဲ့ သံသရာကို ကြုံရနိုင်ပါတယ်။ Hamas ကို ဖျက်သိမ်းတဲ့အပြင် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားတဲ့ ဗျူဟာမြောက် အဆုံးသတ်ရလဒ် ရှိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
Eiland က သူ့ရဲ့ ဗျူဟာဟာ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်ပြီး Hamas ကို ညှိနှိုင်း ဆွေးနွေးဖို့ လုပ်ပေးနိုင်တယ်လို့ ငြင်းခုံပါတယ်။ “ ဒီအစီအစဉ်ကို ကျွန်တော် ပြင်ဆင်တုန်းက အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဌာနက ထုတ်ဝေတဲ့ လက်စွဲစာအုပ်ကို ဖတ်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန် သီအိုရီက နိုင်ငံတကာ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေ လုပ်ဆောင်ချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး စာမျက်နှာ ၁၂၀၀ ကျော် ရှင်းပြထားပါတယ်။ ဒီလက်စွဲစာအုပ်အရ ကျွန်တော် တင်ပြထားတဲ့ အရာအားလုံးကို ဒီလက်စွဲစာအုပ်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်” လို့ Eiland က ထပ်ပြောပါတယ်။ “ Hamas က နှိမ်ကြီးခြင်းနဲ့ မြေယာဆုံးရှုံးခြင်း ဆိုတဲ့ အရာ နှစ်ခုကိုသာ ဂရုစိုက်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့က သူတို့ရဲ့ မြေယာ ထိန်းချုပ်မှုကို ဆုံးရှုံးအောင် လုပ်ပေးနိုင်ရင် သူတို့ဟာ အမှန်တကယ် ဖိအားပေးခံရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။”
အဲဒီ့နဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး (တာဝန်မှ ထွက်) Amos Yadlin က သံတမန်ရေး ဖြေရှင်းချက်ကို ထောက်ခံပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့က ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင်တွေနဲ့ သင်္ကေတပြုပြီး လက်တွေ့မှာ မဟုတ်တဲ့ ပါလက်စတိုင်း နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ ယန္တရားတစ်ခုကို တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကို အီဂျစ်၊ ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား၊ UAE၊ ဂျော်ဒန်နဲ့ မော်ရိုကို စတဲ့ အာရပ်အဖွဲ့အစည်းတွေက လမ်းညွှန်ပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။”
Mind Israel လို့ခေါ်တဲ့ အစ္စရေး တွေးခေါ်ရေး ဌာနရဲ့ CEO ဖြစ်တဲ့ Yadlin က ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ်ကို အာရပ်နိုင်ငံတွေက ပုံသွင်းမှာလို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ အစ္စရေးက Hamas ရဲ့ စစ်ရေး အခြေခံအဆောက်အအုံတွေကို ဖျက်သိမ်းပြီးနောက် ဂါဇာကို တည်ငြိမ်အောင် လုပ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေ ရှိတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။ “ Hamas က ထိန်းချုပ်မှု ရှိနေသရွေ့ ဘယ်သူမှ ဂါဇာကို ပြန်လည် မတည်ဆောက်ပါဘူး” လို့ Yadlin က Digital ကို ပြောပါတယ်။ “ Hamas ဟာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်က Quartet က သတ်မှတ်ချက်တွေကို လက်ခံခြင်းဖြင့် နိုင်ငံရေးပါတီ တစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အစ္စရေးကို လက်ခံခြင်းနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချခြင်း ဖြစ်ပါတယ်” လို့ သူက ပြောပါတယ်။
Yadlin က ပိုပြီး လက်တွေ့ကျကျ သုံးသပ်တဲ့ အချက်တစ်ခုနဲ့ လက်ရှိ အစ္စရေး အစိုးရအတွက် နီးလာတဲ့ အခြေအနေတစ်ခုက ဂါဇာမှာ ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင် (PA) ရဲ့ บทบาท ဖြစ်ပါတယ်။ အစ္စရေး တာဝန်ရှိသူတွေက PA ဟာ Hamas နောက်ပိုင်း ဂါဇာ အုပ်ချုပ်ရေးမှာ မပါဝင်ဘူးဆိုတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြောထားပါတယ်။ “ ဘယ် Scenario မှာမှ ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင် မပါဝင်ပါဘူး” လို့ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့က ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှာ သူတို့ရဲ့ အားနည်းချက်ကို တွေ့ရတဲ့အတွက် ဂါဇာကို ဒီအစွမ်းအစရ ယူဆောင်လာချင်စိတ် မရှိပါဘူး။”
PA ကို ထုတ်ပယ်လိုက်တာက ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ် အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှု အလားအလာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာပါတယ်။ အစ္စရေး က နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ နည်းလမ်းကို ထောက်ခံပေမယ့် ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင် မပါဘဲ ဒီမော်ဒယ် လုပ်ဆောင်နိုင်မလားဆိုတာ မသေချာပါဘူး။
PA နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ငြင်းခုံမှုတွေ ဆက်ရှိနေတုန်းမှာ UAE ဟာ ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ်မှာ အဓိက ပါဝင်သူ အဖြစ် ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပြီး ဘယ်ဘက်ကမှ လက်ခံနိုင်တဲ့ บทบาท ဖြစ်ပါတယ်။ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကူအညီနဲ့ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ ပါဝင်ဖို့ UAE ရဲ့ စိတ်အားထက်သန်မှုက အာရုံစိုက်မှု ဖြစ်လာပြီး အထူးသဖြင့် ဒေသတွင်းမှာ Hamas အတွက် အစားထိုးတွေ လိုအပ်နေတဲ့အချိန်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ “ UAE က ဂါဇာရဲ့ အနာဂတ်မှာ အသင့်တော်ဆုံး ပါဝင်သူပါ” လို့ အစ္စရေး လုံခြုံရေး တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ “ သူတို့မှာ လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်းနဲ့ ပါဝင်ချင်တဲ့ ဆန္ဒ ရှိပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ ပြောနေတာက ပြည်သူ့ဘက် ကိစ္စတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။”
အစ္စရေး က ဂါဇာ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးမှာ အာရပ်နိုင်ငံတွေ ပါဝင်တာကို ကြိုဆိုပေမယ့် လုံခြုံရေးဟာ အဓိက စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်နေပါတယ်။ အစ္စရေးဟာ အောက်တိုဘာ ၇ ရက် အခြေအနေ ပြန်ဖြစ်လာတာကို တားဆီးဖို့ ဆုံးဖြတ်ထားပြီး Hamas က ထိန်းချုပ်မှု ပြန်မရတော့အောင် လုပ်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။