အင်္ဂါနေ့က တရုတ်တပ်မတော် 헬리콥တာ တစ်စင်းဟာ ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ ပင်လယ် 巡邏 လေယာဉ်နဲ့ ၁၀ ပေ (၃ မီတာ) အကွာအတွင်း ပျံသန်းခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင် လေယာဉ်မှူးကို “ အရမ်းနီးစပ်ပြီး ပျံသန်းနေတယ်၊ အန္တရာယ်များလွန်းတယ်” လို့ တွန်းအားပေး သတိပေးခဲ့ရပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံက ၎င်း၏ လေကြောင်း နယ်မြေအဖြစ် တရားဝင် ကြေငြာထားတဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ အနောက်မြောက်ဘက်က ကျယ်ပြန့်စွာ လုံးဝ မှုခင်း ဖြစ်ပွားနေတဲ့ Scarborough Shoal ပင်လယ်ပြင်ပေါ်မှာ ဖိလစ်ပိုင် ငါးမွေးမြူရေးနဲ့ ရေအရင်းအမြစ် ဌာန (Bureau of Fisheries and Aquatic Resources) ပိုင် Cessna Caravan တာဘိုင်ပရိုပ် လေယာဉ်ကို တရုတ်တပ်မတော် 헬리콥တာ က နှင်ထုတ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
Associated Press သတင်းထောက်နဲ့ ဖိတ်ကြားထားတဲ့ နိုင်ငံခြား သတင်းမီဒီယာတွေ လေယာဉ်ပေါ်မှာ ပါလာခဲ့ပြီး တင်းမာတဲ့ မိနစ် ၃၀ ကြာ ပြိုင်ပွဲကို မြင်တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ ဖိလစ်ပိုင် လေယာဉ်ဟာ Scarborough ပတ်လည်မှာ အမြင့်နိမ့် ပြေးလွှား စောင့်ကြပ်နေချိန်မှာ တရုတ် တပ်မတော် 헬리콥တာ က လေယာဉ် အပေါ်မှာ ချိတ်ဆွဲ ပျံသန်းနေခြင်း သို့မဟုတ် တိမ်ထူထပ်တဲ့ ကောင်းကင်အောက်မှာ လေယာဉ်ရဲ့ ဘယ်ဘက်မှာ ပျံသန်းနေခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
“ အရမ်းနီးစပ်ပြီး ပျံသန်းနေတယ်၊ အန္တရာယ်များလွန်းပြီး ကျွန်တော်တို့ အမှုထမ်းနဲ့ ခရီးသည်တွေရဲ့ အသက်ကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်” လို့ ဖိလစ်ပိုင် လေယာဉ်မှူး က တရုတ်တပ်မတော် 헬리콥တာ ကို တွန်းအားပေး သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ “ ဝေးဝေးမှာ နေပါ၊ လေယာဉ်ကို ကျွန်တော်တို့ဆီက ခွာပါ၊ FAA နဲ့ ICAO က သတ်မှတ်ထားတဲ့ လုံခြုံရေး စံနှုန်းကို ချိုးဖောက်နေတယ်” လို့ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
လေယာဉ်မှူးဟာ လေကြောင်း ဘေးအန္တရာယ်တွေ ကာကွယ်ဖို့ FAA နဲ့ International Civil Aviation Organization (ICAO) က လိုအပ်တဲ့ လေယာဉ်တွေကြား အကွာအဝေး စံနှုန်းကို ပြောဆိုခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင် လေယာဉ်ဟာ တိုက်မိမှုကို ရှောင်ရှားဖို့ ၎င်းရဲ့ စီစဉ်ထားတဲ့ လမ်းကြောင်းနဲ့ အမြင့်ကို ပြောင်းလဲရမယ် ဆိုတဲ့ လက္ခဏာ မရှိပါဘူး။
ဖိလစ်ပိုင် ကမ်းရိုးတန်း စောင့်ကြည့်ရေး တပ်ဖွဲ့နဲ့ ငါးမွေးမြူရေး ဌာနက တရုတ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုနဲ့ တိုးမြှင့်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေ ရှိနေပေမယ့် “ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာ၊ အချုပ်အခြာအာဏာ နဲ့ West Philippine Sea မှာရှိတဲ့ ပင်လယ်ပြင် တရားစီရင်မှုကို တည်တံ့စေဖို့ ကြိုးစားနေဆဲ” လို့ ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
သူတို့က ဖိလစ်ပိုင် အနောက်ကမ်းခြေနားမှာ ရှိတဲ့ South China Sea ရေပြင်ကို ဖိလစ်ပိုင် ဘာသာစကားနဲ့ ခေါ်ဝေါ်ပုံကို ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
တရုတ် စစ်တပ်က Scarborough Shoal ကို တရုတ် ဘာသာစကားနဲ့ ခေါ်ဝေါ်ပုံနဲ့ လေယာဉ်ဟာ “ တရုတ်အစိုးရရဲ့ ခွင့်ပြုချက်မရဘဲ တရုတ် Huangyan Island ရဲ့ လေကြောင်း နယ်မြေကို တရားမဝင် ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့တယ်” လို့ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
တရုတ် Southern Theater Command က လေယာဉ်ကို ခြေရာခံပြီး သတိပေးဖို့ တပ်မတော်ရေတပ်နဲ့ လေတပ်တွေကို စီစဉ်ခဲ့တယ်လို့ ကွပ်မင်မှူး ဗိုလ်မှူးချုပ် Tian Junli က online မှာ ထုတ်ပြန်တဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်က “ မှန်တာ မှားတာကို ရောထွေးပြီး မှားယွင်းတဲ့ သတင်းတွေ ဖြန့်ချိတယ်” လို့ ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အင်္ဂါနေ့က ဖြစ်ရပ်ဟာ ဖိလစ်ပိုင် အစိုးရရဲ့ ကန့်ကွက်မှုကို ခံရဖွယ်ရှိပြီး ကမ္ဘာ့ ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်း အရှုပ်အရှုပ်တစ်ခုမှာ နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာ နယ်မြေ ပြိုင်ဆိုင်မှုရဲ့ နောက်ဆုံး ပြဿနာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါမှာ တရုတ်၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ဗီယက်နမ်၊ မလေးရှား၊ ဘရူနိုင်းနဲ့ တိုင်ဝမ် တို့ ပါဝင်ပါတယ်။
နောက်ဆုံး နှစ်နှစ်အတွင်း Scarborough နဲ့ Second Thomas Shoal မှာ တရုတ်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်ကြား ပွင့်လင်းရေပြင်မှာ ပြဿနာတွေ တိုးမြှင့်လာပါတယ်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ်ကတည်းက ဖိလစ်ပိုင် တပ်မတော် သင်္ဘော တစ်စင်း စိုက်ထူထားတဲ့ စစ်ရေး နယ်မြေ စခန်းအဖြစ် တည်ရှိခဲ့ပြီး တရုတ် ကမ်းရိုးတန်း စောင့်ကြည့်ရေး တပ်၊ တပ်မတော်ရေတပ်နဲ့ အခြား သင်္ဘောတွေ က ပတ်လည် ထိန်းချုပ်ထားပါတယ်။
၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာ ဖိလစ်ပိုင် သင်္ဘောတွေနဲ့ တင်းမာမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက် တရုတ်က Scarborough ပတ်လည်မှာ ၎င်းရဲ့ တပ်မတော်ရေတပ်ကို တပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။
နောက်တစ်နှစ်မှာ ဖိလစ်ပိုင်က တရုတ်နဲ့ ပြဿနာတွေကို နိုင်ငံတကာ စီရင်ပိုင်ခွင့် ဆိုင်ရာ စီရင်ချက်ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာ ကုလသမဂ္ဂ ထောက်ခံထားတဲ့ စီရင်ချက် ပေးတဲ့ ကော်မတီက South China Sea မှာ တရုတ်ရဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ အခြေခံ တောင်းဆိုမှုကို ကုလသမဂ္ဂ ပင်လယ်ဥပဒေ စည်းကမ်းချက်အရ လုပ်ပိုင်ခွင့် မရှိဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်လိုပဲ UNCLOS ကို လက်မှတ်ထိုးထားတဲ့ တရုတ်က စီရင်ချက်မှာ ပါဝင်ဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လက်မခံဘဲ ဆက်လက် တိုက်ခိုက်နေပါတယ်။
တရုတ်ရဲ့ စစ်ရေး အင်အားကြီးမားမှုကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ သမ္မတ Ferdinand Marcos Jr. လက်ထက် ဖိလစ်ပိုင်က တရုတ်ရဲ့ တိုးမြှင့်လာတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ဖော်ထုတ်ဖို့ ဖိလစ်ပိုင်နဲ့ နိုင်ငံခြား သတင်းထောက်တွေကို ပင်လယ်နဲ့ လေကြောင်း patroll မှာ ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်ဟာ အမေရိကန်၊ ဂျပန်၊ သြစတြေးလျ၊ ပြင်သစ်၊ ကနေဒါ၊ ဥရောပသမဂ္ဂနဲ့ အခြား အနောက်နိုင်ငံတွေနဲ့ လုံခြုံရေး မဟာမိတ် တိုးမြှင့်ခဲ့ပါတယ်။
အမေရိကန်က ဖိလစ်ပိုင် စစ်တပ်၊ သင်္ဘောနဲ့ လေယာဉ်တွေကို လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်မှု ခံရရင် South China Sea ပါ ကာကွယ်ပေးရမယ်လို့ ပြောဆိုထားပါတယ်။ တရုတ်က အာရှ ပြဿနာသာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောဆိုပြီး အမေရိကန်နဲ့ ၎င်းရဲ့ မဟာမိတ်တွေကို ၀င်ရောက် မစွက်ဖက်ဖို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။