တောင်အာဖရိက စွန့်ပစ်မိုင်းတွင်းမှ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများနှင့် သေဆုံးသူများ ဆယ်ဂဏန်း ဆယ်ဂဏန်း တူးဖော်ရမည် ဖြစ်ပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာမှာ မြေအောက်တွင် ကျန်ရှိနေဆဲ “ `

တာဝန်ရှိသူများက တရားမဝင် တူးဖော်နေသော သတ္တုတွင်းသမားများထံ လစက္ကန့်အတွင်း ပစ္စည်းပို့ဆောင်မှုကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပြီး လအတော်ကြာ ကြာပြီးနောက် ကယ်ဆယ်ရေးသမားများက လူသေအလောင်းအတော်များများနှင့် ခန္ဓာကိုယ် တွင်ကျန်သော အသက်ရှင် ကျန်ရစ်သူများကို ယနေ့ တနင်္လာနေ့တွင် မြေပြင်သို့ ပို့ဆောင်ခဲ့ပြီး လူပေါင်း ရာနှင့်ချီ၍ မြေအောက်တွင် ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်ကြောင်း၊ သေဆုံးသွားသူများလည်း ရှိနိုင်ပြီး တချို့ကလည်း ကိုယ်တိုင် ထွက်လာနိုင်လောက်အောင် ခွန်အားမရှိကြောင်း သိရသည်။

အရာရှိများက တနင်္လာနေ့ကတည်းက တောင်အာဖရိက၏ အနက်ရှိုင်းဆုံး သတ္တုတွင်းတစ်ခုမှ လူသေအလောင်း အနည်းဆုံး ၆၀ နှင့် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူ ၉၂ ဦးကို မြေအောက် ထောင်ပေများ အနက်သို့ ချလိုက်သော နီရဲရဲ ကြိုးတိုင်ပုံ စက်ကိရိယာဖြင့် ပြန်လည် ပို့ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ရဲက ပြောကြားခဲ့သည်။ ရဲများက မြေအောက်တွင် ကျန်ရှိနေသေးသော သတ္တုတွင်းသမား ဦးရေကို မသိရှိသေးသော်လည်း ရာနှင့်ချီ ရှိနိုင်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ သတ္တုတွင်းသမားများကို ကိုယ်စားပြုသော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၏ ပြောကြားချက်အရ သောကြာနေ့တွင် ဒေသခံများ ဦးဆောင်သော ကယ်ဆယ်ရေး လုပ်ငန်းမှ လူသေအလောင်း ၉ လောင်းကို ထုတ်ယူခဲ့ကြောင်း သိရသည်။

အာဏာပိုင်များက နိုဝင်ဘာလတွင် သတ္တုတွင်းသမားများကို မြေပြင်မှ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် ရေကို ဖြတ်တောက်ခြင်းဖြင့် ထွက်ခွာစေရန် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီးနောက် ပြီးခဲ့သည့် လအတော်ကြာ ကာလအတွင်း ရဲ၊ သတ္တုတွင်းသမားများနှင့် ဒေသခံအသိုင်းအဝိုင်းအကြား တင်းမာမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သော သတ္တုတွင်း ဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်က ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးတစ်ဦး က “သူတို့ကို ထုတ်ပယ်ရန်” ရည်ရွယ်ခြင်းဖြစ်ပြီး “အကြမ်းဖက်သမားများ” ဖြစ်သောကြောင့် အစိုးရက ကူညီမည်မဟုတ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

သို့သော် ထိုနည်းဗျူဟာကို ပြည်သူ့အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဒေသခံများက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကန့်ကွက်ခဲ့ပြီး တောင်အာဖရိက အစိုးရသည် Buffelsfontein Gold Mine တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ ကိုင်တွယ် ဆက်ဆံပုံနှင့် ပတ်သက်၍ စိစစ်ခြင်းခံနေရသည်။ သူတို့ကို ကိုယ်စားပြုသော အဖွဲ့အစည်း၏ ပြောကြားချက်အရ သတ္တုတွင်းသမား ၁၀၀ ကျော်မှာ မြေအောက်တွင် ဆာလောင်ခြင်း သို့မဟုတ် တိုက်ရိုက် ခြောက်သွေ့ခြင်းကြောင့် သေဆုံးသွားကြောင်း သိရသည်။

အာဏာပိုင်များက သတ္တုတွင်းသမားများ သွားလာရန်နှင့် ပစ္စည်းများ ချလိုက်ရန်အသုံးပြုသော ကြိုးများနှင့် တပ်ဆင်ထားသော စက်ကိရိယာများကို ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများသည် ထွက်လာနိုင်သော်လည်း ဖမ်းဆီးခံရမည်ကို ကြောက်ရွံ့သောကြောင့် ငြင်းဆိုကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုအချက်ကို ပြည်သူ့အဖွဲ့အစည်းများက ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး အာဏာပိုင်များအား သတ္တုတွင်းသမားများထံ စားနပ်ရိက္ခာ၊ ရေနှင့် ဆေးဝါးများ ပို့ပေးခွင့်ပြုရန် တရားရုံးတွင် အမှုရင်ဆိုင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ပစ္စည်းများ မလုံလောက်ကြောင်းနှင့် သတ္တုတွင်းသမားများစွာသည် ဆာလောင်သေဆုံးနေကြပြီး တူးမြောင်းသည် တောင်ကျော်လွန်းသောကြောင့် တက်ထွက်လာရန် မလွယ်ကူကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

မိသားစုဝင်များ၏ သတင်းအချက်အလက်များအား စိတ်ပူစွာ စောင့်ဆိုင်းနေကြသော ဒေသခံများသည် ယနေ့ တနင်္လာနေ့တွင် ဂျိုဟန်းနက်စ်ဘတ်မြို့၏ တောင်တောင် တောင်အနောက် တောင်ပိုင်းရှိ Stilfontein မြို့အနီးရှိ သတ္တုတွင်းတွင် စုဝေးနေကြပြီး တချို့က အာဏာပိုင်များ၏ တုံ့ပြန်မှုကို ဝေဖန်သည့် ကြွေးကြော်ပြားများကို ကိုင်ဆောင်ထားကြသည်။ တစ်ခုက “Stilfontein ၌ ပူဇော်သက္ကာ” ဟု ရေးသားထားပြီး တချို့ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများကို ရဲက လက်ထိပ်ခတ်၍ တန်းစီ ခေါ်ဆောင်သွားကြောင်း သိရသည်။

ဒေသခံများက အာဏာပိုင်များ၏ တရားဝင် ကယ်ဆယ်ရေး လုပ်ငန်းစတင်ခြင်းမပြုမီ သောကြာနေ့တွင် ၎င်းတို့၏ ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းကို စတင်ခဲ့ကြသည်။ သူတို့က လပေါင်းများစွာကတည်းက ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်း စတင်သင့်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“ဒီလုပ်ငန်း ဖြစ်ပေါ်လာတာကို ကျွန်တော်တို့ ဝမ်းသာပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒါကို စောစောလုပ်ခဲ့ရင် သေဆုံးသူ တစ်ဦးတောင် မရှိဘူးလို့ ကျွန်တော်တို့ ယုံကြည်ပါတယ်” ဟု ပြည်သူ့အဖွဲ့အစည်းများနှင့် အခွင့်အရေးအဖွဲ့များအတွက် အကျယ် ကျယ် ပါဝင်သော South African National Civics Organization ၏ ဒေသအုပ်ချုပ်ရေး ဥက္ကဌ Mzukisi Jam က ပြောကြားခဲ့သည်။

အာဏာပိုင်များသည် နှစ်ပေါင်းများစွာ တရားမဝင် သတ္တုတွင်း တူးဖော်မှုနှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်

ရွှေကြွယ်ဝသော တောင်အာဖရိကနိုင်ငံ၏ ဒေသအချို့တွင် ကုမ္ပဏီများက အကျိုးအမြတ်မရသော သတ္တုတွင်းများကို ပိတ်သိမ်းလိုက်ပြီးနောက် ကျန်ရှိသော သတ္တုများကို ရှာဖွေရန် တရားမဝင် သတ္တုတွင်းသမားများ ၀င်ရောက်လာသည်မှာ 흔히 볼 수 있는 현상 ဖြစ်သည်။

သတ္တုတွင်းသမားများစွာသည် ၎င်းတို့၏ အမြတ်အစွန်းများကို အများဆုံးရရှိရန် လအတော်ကြာ မြေအောက်တွင် သွားကြပြီး စားနပ်ရိက္ခာ၊ ရေ၊ ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်သည့် စက်များနှင့် အခြား ပစ္စည်းကိရိယာများကို ယူဆောင်သွားကြပြီး မြေပြင်ရှိ ၎င်းတို့၏ အဖွဲ့ဝင်များမှ ပိုမို ပစ္စည်းများ ပို့ဆောင်ပေးရန် လိုအပ်ကြသည်။

ယနေ့ တနင်္လာနေ့တွင် နေရာအရပ်သို့ လာရောက် ကြည့်ရှုခဲ့ပြီး ၂၀၂၃ နှစ်ကုန်ပိုင်းတွင် အာဏာပိုင်များက တရားမဝင် သတ္တုတွင်းတူးဖော်မှုကို တင်းကျပ်စွာ ဖမ်းဆီးမှု စတင်ခဲ့ပြီးနောက် Buffelsfontein သတ္တုတွင်းမှ မြေပြင်သို့ ပြန်လည် ပေါ်ထွက်လာသော သတ္တုတွင်းသမား ၁,၅၀၀ ကျော်ကို ဖမ်းဆီးခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ သူက 絕大多数 က နီးစပ်ရာ နိုင်ငံများမှ နိုင်ငံခြားသားများ ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ရဲများက မြေအောက်တွင် ကျန်ရှိနေသေးသော သတ္တုတွင်းသမားများသည် ဖမ်းဆီးခံရမည်ကို ကြောက်ရွံ့သောကြောင့် ထွက်မလာကြကြောင်း ၎င်းတို့၏ ပြောဆိုချက်ကို ထပ်မံ ပြောကြားခဲ့သည်။

လှုပ်ရှားသူများက ထွက်လာနိုင်သော နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ သတ္တုတွင်းသမားများသည် အန္တရာယ်ရှိသော ခရီးစဉ်ဖြင့် အခြား တူးမြောင်းတစ်ခုသို့ သွားရန် လိုအပ်ပြီး ထိုနေရာမှ တက်ထွက်လာရန် ဖြစ်သော်လည်း တချို့မှာ ခွန်အားမရှိ သို့မဟုတ် နာမကျန်းဖြစ်နေသောကြောင့် တက်ထွက်လာရန် မလွယ်ကူကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ သတ္တုတွင်းသည် ၂.၅ ကီလိုမီတာ (၁.၅ မိုင်) နက်ရှိုင်းပြီး တူးမြောင်းများစွာ၊ အဆင့်အတန်းများစွာနှင့် လှိုဏ်ခေါင်းများစွာ ရှိသည်။ သတ္တုတွင်းသမားများကို ကိုယ်စားပြုသော အဖွဲ့အစည်းက သတ္တုတွင်း၏ အစိတ်အပိုင်းအမျိုးမျိုးတွင် အဖွဲ့အစည်းများစွာ ရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကျွန်မရဲ့ အစ်ကိုနဲ့ နောက်ဆုံး ပြောခဲ့တာက ဇူလိုင်လမှာပါ။ သူက မြေအောက်ကို သွားမယ်လို့ ပြောခဲ့တယ်” ဟု မြေအောက်တွင် ကျန်ရှိနေသော သူ၏ အစ်ကိုဖြစ်သူ၏ ညီမ Zinzi Tom က ပြောကြားခဲ့သည်။ “ကျွန်မတို့ ဘာသတင်းမှ မကြားရဘူးဘူး။ ဒါပေမယ့် မနေ့က မြေပြင်ကို ပြန်တက်လာတဲ့ သတ္တုတွင်းသမားတစ်ဦးက သူ့ကို နှစ်ပတ်လောက်က တွေ့ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ သူက အရမ်း နာနေပြီး အသက်ရှင်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်လို့ ပြောပါတယ်”

မြေအောက်မှ လှုပ်ရှားနေသော ဖုန်းဗီဒီယိုများ ပေါ်ထွက်လာသည်

ဒီဇင်ဘာလတွင် အာဏာပိုင်များအား သတ္တုတွင်းသမားများထံ ပစ္စည်းများ ပို့ပေးခွင့်ပြုရန် တရားရုံးတွင် တရားစွဲဆိုခဲ့သော Mining Affected Communities United in Action အဖွဲ့က မြေအောက်မှ ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုထားသော လူသေအလောင်းအတော်များများကို ပလပ်စတစ်ဖြင့် ထုပ်ပိုးထားသော ဖုန်းဗီဒီယို နှစ်ခုကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုအဖွဲ့၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ တစ်ဦးက သတ္တုတွင်းသမား အနည်းဆုံး ၁၀၀ သေဆုံးခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

သတ္တုတွင်း၏ အနက် နက်ရှိုင်းရာမှ ယူဆကြောင်း ဖုန်းဗီဒီယိုများတွင် တစ်ယောက်ယောက်က “ဒါက ဆာလောင်မှုပါ။ ဆာလောင်မှုကြောင့် လူတွေ သေနေကြတယ်” ဟု ပြောဆိုနေပြီး သတ္တုတွင်း၏ စိုစွတ်သော ကြမ်းပြင်ပေါ်တွင် ခန္ဓာကိုယ် တွင်ကျန်သော ယောက်ျားများ ထိုင်နေကြသည်ကို မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ သူက “ကျေးဇူးပြုပြီး ကျွန်တော်တို့ကို ကူညီပါ။ စားစရာ ယူလာပေးပါ သို့မဟုတ် ကျွန်တော်တို့ကို ထုတ်ပေးပါ” ဟု ထပ်မံ ပြောကြားခဲ့သည်။

ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းသည် ၁၀ ရက်ကြာမည်ဖြစ်ပြီး ထို့နောက် အာဏာပိုင်များက ပြန်လည် သုံးသပ်မည်ဖြစ်ကြောင်း ရဲဝန်ကြီး Senzo Mchunu က ပြောကြားခဲ့သည်။ ရဲများက မြေပြင်သို့ ပို့ဆောင်လာသော အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများကို ဆေးဝါး ကုသပြီးနောက် တရားမဝင် သတ္တုတွင်း တူးဖော်မှုနှင့် ကျူးလွန်မှု တို့ဖြင့် တရားစွဲဆိုမည်ဖြစ်ကြောင်းလည်း ပြောကြားခဲ့သည်။

တောင်အာဖရိက ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး Khumbudzo Ntshavheni က နိုဝင်ဘာလတွင် သတင်းထောက်များကို အကြမ်းဖက်သမားများဟု ယူဆသော သတ္တုတွင်းသမားများကို အစိုးရက ကူညီမည်မဟုတ်ကြောင်း ရှင်းလင်းစွာ ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကျွန်တော်တို့က အကြမ်းဖက်သမားတွေကို ကူညီမှာ မဟုတ်ဘူး” ဟု သူမက ပြောကြားခဲ့သည်။ “ကျွန်တော်တို့က သူတို့ကို ထုတ်ပယ်မှာ။ သူတို့ ထွက်လာမှာ”

သူမက “အကြမ်းဖက်သမားတွေကို ကူညီရမှာ မဟုတ်ဘူး။ အကြမ်းဖက်သမားတွေကို တရားစွဲရမှာ” ဟု ထပ်မံ ပြောကြားခဲ့သည်။