ဒီမိုကရက်တစ်ကွန်ဂိုသမ္မတနိုင်ငံဟာ အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှု၊ မုဒိမ်းမှု၊ ရောဂါဘယနဲ့ စစ်ပွဲတွေကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်က ငရဲတစ်ခုဖြစ်နေ

ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမျိုးသမီးတစ်ဦး (သို့မဟုတ်) ခရစ်ယာန်တစ်ဦးဖြစ်ရန် အလွန်အန္တရာယ်များသော နေရာများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ရောဂါများ အလွန်အမင်းဖြစ်ပွားနေပြီး အသက် ၄ နှစ်အရွယ် ကလေးငယ်များပင် မိုင်းများတွင် အလုပ်လုပ်ရန် တွန်းအားပေးခံနေရသည်။

၉၅% သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များဖြစ်သော်လည်း သစ္စာရှိသူများသည် ဂျီဟတ်ဒီများ၏ ပစ်မှတ်ထားခြင်းကို ခံနေရသည်။ လွန်ခဲ့သောလတွင်ပင် အရှေ့ပိုင်းဒေသကို မွတ်ဆလင်ခလီဖိတ်နိုင်ငံဖြစ်လာစေရန် ရည်ရွယ်သော အစ္စလာမ္မစ် ADF အကြမ်းဖက်သမားများသည် ခရစ်ယာန် ၇၀ ဦးကို ဝိုင်းရံပြီး ဘုရားကျောင်းတစ်ခုတွင် ခေါင်းဖြတ်သတ်ခဲ့သည်။

အမျိုးသမီးများသည်လည်း ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။ ကုလသမဂ္ဂ၏ အဆိုအရ ဖေဖော်ဝါရီလ၏ နောက်ဆုံးနှစ်ပတ်အတွင်း အဓမ္မပြုကျင့်မှု ၈၉၅ မှုအထိ တိုင်ကြားခဲ့ရပြီး တစ်ရက်လျှင် ပျမ်းမျှ ၆၀ ကျော်ရှိသည်။

အရှေ့ပိုင်းတွင် “ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုနှင့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများမှာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေဆဲဖြစ်ပြီး အရပ်သားအိမ်များနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို လုယက်ဖျက်ဆီးမှုများလည်း ရှိနေဆဲဖြစ်သည်” ဟု UNHCR ၏ နိုင်ငံတကာကာကွယ်ရေးဌာနခွဲ၏ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး Patrick Eba က ယခုအပတ်တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

Eba က “ လူပေါင်း သိန်းနှင့်ချီ၍ အကြမ်းဖက်မှုများမှ လွတ်မြောက်ရန် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်နေကြပြီး အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများသို့ ဖြတ်သန်းသွားလာနေကြသည်” ဟု ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

လွန်ခဲ့သောနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် Goma ၌ အမျိုးသမီးအကျဉ်းသူ ၁၅၀ ကျော် အဓမ္မပြုကျင့်ခံခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့ထဲမှ အများအပြားကို မီးရှို့သတ်ခဲ့သည်။ M23 သူပုန်များသည် မြို့ကိုချီတက်လာသောအခါ ဒေသခံအကျဉ်းထောင်မှ အစောင့်များသည် ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။ ရာနှင့်ချီသော အမျိုးသားအကျဉ်းသားများသည် နံရံကိုကျော်တက်ပြီး ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်သွားခြင်းမပြုမီ အမျိုးသမီးများကို အဓမ္မပြုကျင့်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

မကျန်းမာသူများသည်လည်း အန္တရာယ်ရှိသည်။ ယခုအပတ်အစောပိုင်းတွင် ကုလသမဂ္ဂ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ညှိနှိုင်းရေးရုံး (OCHA) မှ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များသည် North Kivu ၏မြို့တော် Goma ရှိ အနည်းဆုံး ဆေးရုံနှစ်ရုံကို ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီး လူနာ ဒါဇင်ပေါင်းများစွာကို ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားကြောင်း သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ရောဂါသည်လည်း လူများကို ခြောက်လှန့်နေပြီး DRC တွင် လွန်ခဲ့သော ခြောက်လအတွင်း မထင်ရှားသော “ ကူးစက်ရောဂါများ” သုံးခုဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးပေါ်တွင် Equateur Province ၌ လူ ၆၀ သေဆုံးခဲ့ပြီး နောက်ထပ် ၁,၃၁၈ ဦးသည် မသိရသေးသော ပြင်းထန်သောရောဂါလက္ခဏာများ ပြသခဲ့ကြောင်း လွန်ခဲ့သောလကုန်ပိုင်းတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

အဆိုပါအေဂျင်စီက ရောဂါသည် ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့အလျင်အမြန်ပျံ့နှံ့ပြီး “ ရောဂါလက္ခဏာများစတင်သည့်အချိန်မှ သေဆုံးချိန်အထိ ပျမ်းမျှတစ်ရက်သာကြာသည်” ဟုဆိုသည်။ အီဘိုလာနှင့် မာဘတ်ဗိုင်းရပ်စ်တို့အတွက် စမ်းသပ်မှုရလဒ်များမှာ ယခုအချိန်အထိ အနုတ်လက္ခဏာပြထားသည်။

DRC ၏ အရှေ့ပိုင်း Kivu ပြည်နယ်များတွင် သူပုန်အဖွဲ့များသည် နိုင်ငံခြားမှ ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားလေ့ရှိပြီး အစိုးရတပ်များကို တိုက်ခိုက်နေသောကြောင့် သိန်းနှင့်ချီသောသူများသည် နေရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးနေကြရပြီး “ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင်းရဲဆုံးဒေသတစ်ခုတွင် ဖြစ်ပွားနေသောစစ်ပွဲ” ဟု လေ့လာသုံးသပ်သူ Frans Cronje က Digital သို့ပြောကြားခဲ့ပြီး “ ထောင်ပေါင်းများစွာ သေဆုံးခဲ့ပြီး ရောဂါကပ်ဆိုးများမှာ အဖြစ်များနေကာ အမျိုးသမီးများသည် အဓမ္မပြုကျင့်ခံရခြင်းနှင့် အလွဲသုံးစားပြုခံရခြင်းကို အမြဲကြောက်ရွံ့နေထိုင်နေကြရသည်” ဟု ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

 

“ DRC ရှိ ပဋိပက္ခသည် အဓိကအားဖြင့် အရေးကြီးသောသတ္တုများကို ထိန်းချုပ်ရန်အတွက်ဖြစ်သည်” ဟု Yorktown Foundation for Freedom ၏ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် Cronje က ဆက်လက်ပြောကြားခဲ့သည်။ “ သူပုန်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် အချို့သောနိုင်ငံတော်သရုပ်ဆောင်များသည် ပဋိပက္ခတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေကြသည်။ Kivu ပြည်နယ်နှစ်ခုတွင် ကာကွယ်ရေးနှင့် AI မှသည် စိမ်းလန်းသောစွမ်းအင်အထိ အသုံးချနိုင်သော ဤသတ္တုများစွာရှိသည်။”

Foundation for Defense of Democracies (FDD) မှ အကြီးတန်းသုတေသီနှင့် Long War Journal ၏ အယ်ဒီတာ Bill Roggio က Digital သို့ပြောကြားရာတွင် “ သတ္တုများသည် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသာ သို့မဟုတ် သွယ်ဝိုက်သောနည်းဖြင့်သာ ဆက်စပ်နေသည်ဟု ကျွန်ုပ်ပြောပါမည်။ ကွန်ဂိုကို နှိပ်စက်နေသော အဓိကအကြမ်းဖက်မှုသည် ရဝမ်ဒါ/M23 (သူပုန်အဖွဲ့) ကဲ့သို့ ဒေသဆိုင်ရာနိုင်ငံရေးပြဿနာများမှသည် CODECO (စစ်သွေးကြွအဖွဲ့အစည်းတစ်ခု) ကဲ့သို့ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာပြဿနာများ၊ Islamic State Central Africa Province, aka ADF (သူပုန်အဖွဲ့) ကဲ့သို့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာပြဿနာများအထိနှင့် ယေဘူယျဒေသခံဓားပြတိုက်မှုများအထိ ဖြစ်ပွားနေသည်။ အချို့အဖွဲ့များသည် လက်မှုမိုင်းများမှ ထိန်းချုပ်ကာ ငွေရှာကြသော်လည်း အားလုံးမဟုတ်ပါ” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

ထို့ပြင် DRC ဒေသအချို့တွင် ကလေးများသည် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော်ကြာ အလွန်အကျွံအမြတ်ထုတ်ခံရပြီး အလွဲသုံးစားပြုခံခဲ့ရကာ cobalt ကဲ့သို့သော သတ္တုများကို ရှာဖွေရာတွင် မြေအောက်နက်ရှိုင်းစွာ တူးဖော်ရန် အတင်းအကြပ်ခိုင်းစေခံခဲ့ရသည်။ Michigan State University ၏ Global Edge Research Organization ၏အဆိုအရ ကမ္ဘာ့ cobalt ၏ ခန့်မှန်းခြေ ၇၀% ကို DRC တွင် ထုတ်လုပ်သည်။ တရုတ်သည် DRC ၏ cobalt မိုင်း ၈၀% ကို DRC အစိုးရနှင့် ပူးတွဲပိုင်ဆိုင်သည်ဟု ဆိုကြသည်။

ခေတ်သစ်ကလေးကျွန်ပြုမှုသည် ဆက်လက်တည်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အောက်လွှတ်တော်နှင့် အထက်လွှတ်တော် ပူးတွဲကော်မတီသို့ တင်သွင်းသော အစီရင်ခံစာတွင် DRC သည် “ သမိုင်းတစ်လျှောက်လုံး ရက်စက်စွာလုယက်ခံခဲ့ရသော နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်ပြီး အပြစ်မဲ့အမျိုးသမီးများ၊ အမျိုးသားများနှင့် ကလေးများ၏အကျိုးအတွက် အာဏာ၊ ကြွယ်ဝမှု၊ မြေယာ၊ ရာဘာ၊ ကြေးနီ၊ စားအုန်းဆီနှင့် ယခု cobalt တို့ကို မက်မောနေသော အကျင့်ပျက်ခြစားသော အမျိုးသားများကြောင့် လောင်စာထောက်ပံ့ပေးလျက်ရှိသည်” ဟု ဖော်ပြထားသည်။

“ အသက် ၄ နှစ်အရွယ် ကလေးငယ်များပင် cobalt ကို တူးဖော်ရန် အတင်းအကြပ်ခိုင်းစေခံနေရသည်” ဟု American Energy Institute ၏ တည်ထောင်သူနှင့် CEO ဖြစ်သူ Jason Isaac က လွန်ခဲ့သောနှစ်တွင် Digital သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။

FDD မှ Bill Roggio က Digital သို့ပြောကြားရာတွင် Trump အစိုးရအနေဖြင့် IS ၏ လှုပ်ရှားတက်ကြွဆုံး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဌာနခွဲများ (ISCAP) ကို တန်ပြန်အကြမ်းဖက်မှုမှသည် ဒေသတွင်းစစ်ပွဲကြီးတစ်ခုကို ပြန်လည်လျှော့ချခြင်း သို့မဟုတ် ကောင်းမွန်သောအုပ်ချုပ်မှုကို တိုးတက်ကောင်းမွန်အောင် လုပ်ဆောင်ခြင်းအထိ လုပ်ဆောင်နိုင်သည့်အဆင့်များရှိပြီး တည်ငြိမ်ပြီး လုံခြုံစိတ်ချရသော ကွန်ဂိုနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနှင့် ဒေသတွင်းလုံခြုံရေးအတွက် အံ့သြဖွယ်အကျိုးကျေးဇူးများ ဖြစ်ထွန်းစေမည်ဖြစ်သည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။