နျူကလီးယားစောင့်ကြည့်အဖွဲ့က အီရန်သည် စေတနာမှန်ဖြင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများတွင် ပါဝင်ကြောင်း ‘ယုံကြည်သော်လည်း စစ်ဆေးအတည်ပြုရန်’ တိုက်တွန်း

(SeaPRwire) –   ဝါရှင်တန်၏ တိုးတက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အများအပြားမသိရသေးသော်လည်း ကုလသမဂ္ဂ နျူကလီးယားစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ International Atomic Energy Agency (IAEA) ၏ အကြီးအကဲက တီဟီရန်သည် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများတွင် စိတ်ကောင်းစေတနာဖြင့် ပါဝင်ဆောင်ရွက်နေကြောင်း နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက “ ယုံကြည်သော်လည်း စစ်ဆေးအတည်ပြုရမည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

အမေရိကန်နှင့် အီရန်တို့သည် စနေနေ့တွင် တတိယအကြိမ် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲ ကျင်းပရန် စီစဉ်ထားပြီး ယင်းဆွေးနွေးပွဲတွင် အီရန်၏ နျူကလီးယားအစီအစဉ်၏ နည်းပညာဆိုင်ရာကဏ္ဍများအပြင် နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးမှုများကိုလည်း ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း သတင်းများအရ သိရသည်။

အိုမန်နိုင်ငံမှ ကြားဝင်ညှိနှိုင်းပေးသော အမေရိကန်-အီရန် ဆွေးနွေးပွဲများကို IAEA ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် Rafael Grossi က ချီးကျူးခဲ့သော်လည်း ထိပ်တန်း နျူကလီးယားအေဂျင်စီကို ဆွေးနွေးပွဲများတွင် ကူညီရန် မတောင်းဆိုရသေးကြောင်း၊ သို့သော် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဆိုင်ရာ သံတမန် Steve Witkoff နှင့် ဆက်သွယ်မှုများ ရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“ ဒီကိစ္စ ကောင်းကောင်းသွားမယ်လို့ ယေဘုယျ မျှော်လင့်ထားကြပြီး IAEA က အဲဒီသဘောတူညီချက်ကို အတည်ပြုမယ်လို့ ယူဆထားကြပါတယ်” ဟု Grossi က ဝါရှင်တန်ဒီစီမှ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် သတင်းထောက်များကို ပြောကြားခဲ့သည်။ “ အမေရိကန်နဲ့ အီရန်တို့ တိုက်ရိုက်စကားပြောဆိုတာ ကောင်းပါတယ်။ တပြိုင်နက်တည်း လုပ်ဆောင်နေတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေလည်း ရှိပါတယ်။”

“ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အာရုံကို ဘောလုံးပေါ်မှာ အမြဲထားရပါမယ်။ အီရန်ကို လက်နက်တွေရရှိအောင် ရှောင်ရှားရမယ်၊ ဒါမှမဟုတ် တားဆီးရပါမယ်။ ဒါဟာ ရည်မှန်းချက်ပါပဲ။”

Grossi က ထိပ်တန်း နျူကလီးယားအေဂျင်စီ၏ ရှုထောင့်မှသာမက သူနှင့် ဆက်သွယ်နေသော ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များ၏ ရှုထောင့်မှလည်း ဝါရှင်တန်နှင့် တီဟီရန်တို့အကြား နိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်များ ရရှိပြီးနောက် IAEA သည် နျူကလီးယားဆိုင်ရာ စည်းကမ်းချက်များကို “ ယုံကြည်စိတ်ချရသော” နှင့် “ အတည်ပြုနိုင်သော” အရာများ ဖြစ်စေလိမ့်မည်ဟု “ မျှော်လင့်ထားသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

“ သူတို့အားလုံးက IAEA က သင့်တော်တဲ့အချိန်မှာ ဝင်ရောက်လုပ်ဆောင်ဖို့ မျှော်လင့်နေကြပါတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ “ ဒီကိစ္စကို ယုံကြည်စိတ်ချရအောင်၊ အထောက်အပံ့ပေးနိုင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ အသင့်ရှိပါတယ်။ တစ်နည်းအားဖြင့် သူတို့မှာ နိုင်ငံရေး သဘောတူညီချက်တစ်ခု ရှိနိုင်ပေမယ့် ကျွန်တော်တို့က အဲဒါကို အတည်ပြုနိုင်အောင် လုပ်ရပါမယ်။”

Digital သည် အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Abbas Araghchi ၏ မိန့်ခွန်းမိတ္တူကို ရရှိခဲ့ပြီး Araghchi သည် နျူကလီးယားဆွေးနွေးပွဲများ တိုးတက်မှုကို ဆွေးနွေးရန် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် တရုတ်နိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့ပြီး Carnegie International Nuclear Policy Conference တွင် ပေးအပ်ရန် စီစဉ်ထားသော်လည်း တီဟီရန်၏ ပုံစံပြောင်းလဲရန် တောင်းဆိုမှုများကို အိမ်ရှင်က ငြင်းပယ်ခဲ့သောကြောင့် ယင်းမိန့်ခွန်းကို မပေးအပ်ခဲ့ပါ။

သို့သော် သူ၏ မိန့်ခွန်းတွင် အီရန်ကို နျူကလီးယားလက်နက် မပြန့်ပွားရေးကို ထောက်ခံသူအဖြစ် ရပ်တည်ရန် စီစဉ်ထားပြီး အီရန်၏ ရပ်တည်ချက်ကို “ လွဲမှားစွာ သရုပ်ဖော်ထားသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

အမေရိကန်၏ Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) မှ နုတ်ထွက်ပြီးနောက် တီဟီရန်က အဆိုပါ သဘောတူညီချက်ကို အသံတိတ်သွားစေသည်ဟု ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး အီရန်သည် လက်နက်အဆင့်အထိ နီးကပ်သော ယူရေနီယမ်ကို သိုလှောင်ခြင်းဖြင့် ၎င်း၏ အစီအစဉ်များကို သိသိသာသာ တိုးတက်စေခဲ့ပြီး၊ ထပ်မံ ချောမွေ့ပါက နျူကလီးယားလက်နက်များ ထုတ်လုပ်နိုင်သည့်အပြင် ၎င်း၏ စက်များ (centrifuges) နှင့် ဒုံးကျည် စွမ်းဆောင်ရည်များကိုလည်း တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။

Digital က Grossi အား အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်ကို ရိုးသားသည်ဟု အကဲဖြတ်ပါသလားဟု မေးမြန်းသောအခါ “ ယုံကြည်ပါ၊ ဒါပေမဲ့ စစ်ဆေးပါ” ဟု ၎င်းက ပြန်လည်ဖြေကြားခဲ့သည်။ “ ကျွန်တော်တို့က စစ်ဆေးရေးမှူးတွေပါ။ အဲဒါမှသာ ယုံကြည်မှုကို တည်ဆောက်နိုင်မှာပါ” ဟု ၎င်းက ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

Grossi က JCPOA ၏ မူဘောင်သည် ယခုအခါ အီရန်၏ တိုးတက်မှုများကြောင့် အလွန်ခေတ်နောက်ကျသွားပြီဖြစ်သောကြောင့် ဤနောက်ဆုံး သဘောတူညီချက်၏ အဆုံးစွန်သော ရည်မှန်းချက်များသည် ဘာဖြစ်မည်ကို အစိုးရက ဖော်ထုတ်ရန် လိုအပ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

ယူရေနီယမ် သိုလှောင်မှု၊ စာရင်းများ၊ စက်များ (centrifuge) တိုးတက်မှုများနှင့် နျူကလီးယားလက်နက်များ စသည့်ပြဿနာများသည် အမေရိကန်-အီရန် ဆွေးနွေးပွဲများတွင် ဆွေးနွေးရန်ရှိသော အကြောင်းအရာများဖြစ်သည်။

“ ကျွန်တော်တို့ရှေ့မှာ ပိုပြီး ရှုပ်ထွေးတဲ့နယ်ပယ်တစ်ခု ရှိပါတယ်” ဟု Grossi က သတိပေးခဲ့သည်။ “ ကောင်းတာက ကျွန်တော်တို့ ဘာကို ကြည့်ရမယ်ဆိုတာ သိပါတယ်။ အဲဒီအပေါ်မှာ ထူးခြားတဲ့ ရှုထောင့်တစ်ခု ရှိပါတယ်။”