ဟာမာစ် လက်ချယ်ထားသူ ကလေးငယ်တွေရဲ့ အဖေ ယာဒန် ဘီဘတ်စ်ဟာ ဟာမာစ် လက်နက်ကိုင်တွေက သူ့အိမ် ကိဘုတ် နီရ် အိုဇ်ကနေ ဖမ်းခေါ်သွားပြီး ဂါဇာ ခရိုင်ကို ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့တာ ၄၈၀ ရက်ကျော် ကြာပြီးနောက် လွတ်မြောက်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ဇနီး ሦရီ နဲ့ သူတို့ရဲ့ သားငယ်နှစ်ယောက် အာရယ်နဲ့ ကဖီတို့ ဂါဇာမှာ ဆက်ရှိနေတာကြောင့် ဘီဘတ်စ်ရဲ့ ပြန်လည်လွတ်မြောက်မှုဟာ ခါးသီးစရာပါပဲ။ သူတို့ရဲ့ အနာဂတ်ဟာ မသိရှိရသေးဘဲ အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (IDF) က “ သူတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက် စိုးရိမ်စရာ အကြီးအကျယ်ရှိတယ်” လို့ ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
အစ္စရေး ၀န်ကြီးချုပ် ဘင်ျာမင် နက်တန်ယာဟူက ယာဒန် ဘီဘတ်စ် ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာတာကို ကြိုဆိုခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်ရဲ့ စိတ်ကူးတွေဟာ ሦရီ၊ အာရယ်နဲ့ ကဖီ ဘီဘတ်စ်တို့နဲ့အတူ ရှိနေတယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ကူးတွေဟာ ሦရီ၊ အာရယ်နဲ့ ကဖီ ဘီဘတ်စ်တို့နဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဖမ်းဆီးခံထားရသူ အားလုံးနဲ့အတူ ရှိနေပါတယ်။ သူတို့ကို အိမ်ပြန်ခေါ်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ ဆက်လုပ်သွားမှာပါ” လို့ နက်တန်ယာဟူက X ပေါ်မှာ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။
ဟာမာစ် လက်ချယ်ထားသူတွေနဲ့ ပျောက်ဆုံးနေသူတွေရဲ့ မိသားစု ဖိုရမ်ကလည်း ယာဒန် ဘီဘတ်စ် ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာတာကို ကြိုဆိုခဲ့ပြီး သူ့ဇနီးနဲ့ သားနှစ်ယောက် လွတ်မြောက်ရေး တောင်းဆိုမှုတွေကို ဆက်လက် တောင်းဆိုသွားမယ်လို့ ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။
စနေနေ့ မနက်ပိုင်းမှာ ဘီဘတ်စ်ဟာ အမေရိကန်-အစ္စရေး ကိတ် ဆီဂယ်နဲ့ ပြင်သစ်-အစ္စရေး အိုဖာ ကယ်ဒရွန်တို့နဲ့အတူ အစ္စရေးနဲ့ ဟာမာစ်တို့ရဲ့ ဆက်လက်ရှိနေတဲ့ 停戦協定ရဲ့ ပထမအဆင့်အနေနဲ့ လက်ချယ်ထားသူတွေ လွတ်မြောက်ရေး အဆင့်လေးမြောက်မှာ လွတ်မြောက်လာခဲ့တာပါ။
“ အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့က ဟာမာစ်က ကြမ်းကြုတ်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှု စတင်ခဲ့တဲ့ အချိန်ကစပြီး ကျွန်တော်တို့ဟာ တာဝန်တခုတည်းကို လုပ်ဆောင်နေခဲ့တယ်- လက်ချယ်ထားသူ အားလုံးကို အိမ်ပြန်ခေါ်ဖို့ပါ” လို့ IDF နိုင်ငံတကာ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးချုပ် နာဒါဗ် ሦရှိုရှနီက Substack မှာ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ “ ဟာမာစ် လက်ချယ်ထားသူ ၇၉ ဦး ရှိနေတာကို ကျွန်တော်တို့ မေ့ထားလို့ မရပါဘူး” လို့လည်း သူက ဆိုပါတယ်။
“ ယနေ့မှာ အမေရိကန်တွေဟာ အမေရိကန်-အစ္စရေး နိုင်ငံသား ကိတ် ဆီဂယ်နဲ့ အောက်တိုဘာ ၇ ရက် ၂၀၂၃ ကတည်းက ဟာမာစ် လက်နက်ကိုင်တွေက ဖမ်းဆီးထားခဲ့တဲ့ အစ္စရေး နှစ်ဦး ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာတာကို ကြိုဆိုကြပါတယ်။ သမ္မတ ထရမ့်နဲ့ သူ့အစိုးရဟာ သူတို့ကို လွတ်မြောက်အောင် စွမ်းစွမ်းတမံ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ကျန်ရှိနေတဲ့ လက်ချယ်ထားသူ အားလုံးကို လွတ်မြောက်အောင် လုပ်ဆောင်ဖို့ ကတိပြုထားပါတယ်” လို့ ၀ါရှင်တန် သတင်းထုတ်ပြန်ရေး ကာရိုလင်း လီဗစ်က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
ဘီဘတ်စ်၊ ဆီဂယ်နဲ့ ကယ်ဒရွန်တို့ လွတ်မြောက်လာတာဟာ ယခင်က လက်ချယ်ထားသူတွေ လွတ်မြောက်လာချိန်က လူအုပ်ကြီးက လက်ချယ်ထားသူတွေကို တိုးဝှေ့ပြီး ကြမ်းတမ်းတဲ့ မြင်ကွင်းတွေ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တာနဲ့ မတူပါဘူး။ ဒီပြောင်းလဲမှုဟာ နက်တန်ယာဟူရဲ့ တောင်းဆိုချက်ကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပြီး သူက ကြားခံသူတွေကို လက်ချယ်ထားသူတွေ လုံခြုံစွာ ထွက်ခွာနိုင်အောင် သေချာစေဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တာပါ။
လက်ချယ်ထားခံရစဉ် ဘီဘတ်စ်ဟာ ဟာမာစ်က သူ့ဇနီးနဲ့ ကလေးတွေ သေဆုံးသွားပြီလို့ ပြောဆိုတဲ့ လက်ချယ်ထားသူ ရုပ်ရှင်ကို ရိုက်ကူးဖို့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖိအားပေးခံခဲ့ရပါတယ်။ ဟာမာစ်က ဒီလို ဗီဒီယိုတွေကို IDF က “ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကြောက်စရာ” လို့ ခေါ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအနေနဲ့ သုံးတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီအကြမ်းဖက်အဖွဲ့က ပထမအဆင့်မှာ လွတ်မြောက်မယ့် လက်ချယ်ထားသူ ၃၃ ဦးစာရင်းမှာ ሦရီ၊ ကဖီနဲ့ အာရယ်တို့ကို ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။
သူလွတ်မြောက်လာတဲ့အခါ ယာဒန်ရဲ့ မိသားစုက “ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နှလုံးသားရဲ့ လေးပုံတပုံဟာ ၁၅ လ ကြာပြီးနောက် ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပါပြီ…ယာဒန်ဟာ အိမ်ပြန်ရောက်လာပေမယ့် အိမ်က ပြည့်စုံမှု မရှိသေးပါဘူး” လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့က ဟာမာစ်ရဲ့ ကြမ်းတမ်းတဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေရဲ့ ပုံရိပ်တွေနဲ့ ဗီဒီယိုတွေ ပျံ့နှံ့လာတဲ့အခါ ဘီဘတ်စ်မိသားစုဟာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ရဲ့ ယုတ်မာမှုရဲ့ သင်္ကေတတခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ သူမရဲ့ ဆံပင်နီရဲရဲ ကလေးနှစ်ယောက်ကို ሦရီ ဘီဘတ်စ် ပွေ့ချီထားတဲ့ ဗီဒီယိုဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ပျံ့နှံ့သွားခဲ့ပါတယ်။ ဘီဘတ်စ် မိသားစု လွတ်မြောက်ရေး တောင်းဆိုသူတွေက ကလေးငယ်နှစ်ယောက်ရဲ့ ဆံပင်နီရဲရဲကို သင်္ကေတအဖြစ် သုံးခဲ့ကြပါတယ်။
သူတို့ ဖမ်းဆီးခံရချိန်မှာ ကဖီဟာ လ ၉ လသားရှိပြီး အာရယ်ဟာ ၄ နှစ်သားရှိပါတယ်။ သူတို့ဟာ ဂါဇာမှာ ကျန်ရှိနေတဲ့ လက်ချယ်ထားသူ ကလေးတွေထဲက တခုတည်းသော ကလေးတွေပါ။ အာရယ်ဟာ ယခု ၅ နှစ်သားရှိပြီး ကဖီက ဟာမာစ် လက်ချယ်ထားခံရတဲ့ သူ့ရဲ့ ဒုတိယမွေးနေ့ကို ကျင်းပခဲ့ပြီး သူ့ရဲ့ နှစ်ခုတည်းသော မွေးနေ့ကို ဒီမှာ ကျင်းပခဲ့တာပါ။
စနေနေ့အထိ ဂါဇာမှာ လက်ချယ်ထားသူ ၇၉ ဦး ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ၃၅ ဦးကို သေဆုံးသွားပြီလို့ ကြေညာထားပြီး သူတို့ရဲ့ 遺體တွေဟာ ဟာမာစ်လက်ထဲမှာ ရှိနေဆဲပါ။ စနေနေ့က လွတ်မြောက်လာတဲ့ ကိတ် ဆီဂယ်ဟာ ပထမဆုံး လွတ်မြောက်လာတဲ့ အစ္စရေး-အမေရိကန် နိုင်ငံသားပါ။ ဂါဇာမှာ အမေရိကန် နိုင်ငံသား ၆ ဦး ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ၂ ဦးသာ သက်ရှိထင်ရှားရှိနေတယ်လို့ ယုံကြည်ရပါတယ်။
“ `