ကာအိုရှုံ, ထိုင်ဝမ်: တရုတ်နိုင်ငံသည် ကျွန်းအပေါ် ရန်လိုမှုများကို ဆက်လက် လုပ်ဆောင်ပြီး တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် ထိုင်ဝမ်သည် ကျွမ်းကျင်ဝန်ထမ်းများ ခေါ်ယူရန် ရည်မှန်းချက်များ ပြည့်မီရန် ရုန်းကန်နေရပြီး ယင်းအခြေအနေကို ပြောင်းပြန်လှန်ရန် စိန်ခေါ်မှုများသည် ကြီးမားလှပေသည်။
၂၀၂၂ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်ကြားတွင် ဝန်ထမ်း ၁၂,၀၀၀ ခန့်သည် ထိုင်ဝမ်စစ်တပ်မှ ထွက်ခွာခဲ့သည်။ အစိုးရနှင့် စစ်တပ်မှ အရာရှိများသည် စိုးရိမ်ကြောင်း ပြောကြားနေကြပြီး နိုင်ငံခြားသားများကို လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ထဲသို့ စုဆောင်းရန် အကြံပြုချက်တစ်ခုအကြောင်း ပြန်လည်ပြောဆိုနေကြသည်၊ ဤအကြံပြုချက်ကို နှစ်ပေါင်း နှစ်ဆယ်ကျော်ကြာ အလွတ်သဘော “ ဆွေးနွေး” ခဲ့ကြသည်။
ကျဆင်းရသည့် အကြောင်းရင်းမှာ ရိုးရှင်းပါသည်။ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံသည် တောင်ကိုရီးယားနောက် ဒုတိယမြောက် မွေးဖွားနှုန်း အနည်းဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ စစ်တပ်လစာသည် ပိုကောင်းနိုင်သော်လည်း ယေဘုယျအားဖြင့် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ စိတ်ဓာတ်ကျဆင်းမှုကို အလွန်အကျွံပြောလေ့ရှိသော်လည်း အကြောင်းရင်းတစ်ခုဖြစ်သကဲ့သို့ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍမှ ပြင်းထန်သော ယှဉ်ပြိုင်မှုလည်း ပါဝင်သည်။
“ ‘ရွှေ့ပြောင်းတပ်ဖွဲ့များ’ အကြောင်းကို လေးပုံတစ်ရာစုနီးပါး ပြောဆိုနေကြတာ ကြာပါပြီ။ ဒါပေမယ့် တရားဝင်အဖွဲ့ ဒါမှမဟုတ် ကော်မတီတစ်ခုတောင်မှ အဲဒီအကြံကို စစ်ဆေးဖို့ နီးစပ်တောင် မသွားခဲ့ပါဘူး” ဟု R.O.C. Society for Strategic Studies မှ သုတေသနအရာရှိချုပ် ဒေါက်တာချန်းချင့် (Dr. Chang Ching) က ပြောကြားခဲ့ပြီး သူသည် ရေတပ်တွင် ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။
“ ကျွန်တော်မြင်တဲ့အတိုင်း အမှန်တရားကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဝန်ခံပါ့မယ်။ ထိုင်ဝမ်လူမျိုးအများစုဟာ စစ်ပွဲမှာ အောင်မြင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ စွန့်လွှတ်အနစ်နာခံမှုတွေကို လုပ်ဆောင်ဖို့ ဆန္ဒမရှိကြပါဘူး။ အခြေခံအားဖြင့် ကြေးစားစစ်သားတွေအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေဟာ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံသားဘယ်နှစ်ယောက် စစ်တိုက်ချင်လဲဆိုတာကို ပေါ်လွင်စေပါလိမ့်မယ်။ လွတ်လပ်တဲ့အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းဖို့တောင် ဆန္ဒမရှိကြပါဘူး” ဟု ချန်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
ထိုင်ဝမ်သည် အနောက်ဘက် မိုင် ၁၀၀ ခန့်အကွာတွင်ရှိသော ရန်လိုသော အိမ်နီးချင်းကို ဟန့်တားရန် ခိုင်မာသော စစ်တပ်တစ်ခု လိုအပ်သည်။ မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း တရုတ်နိုင်ငံသည် ထိုင်ဝမ်ကို လက်အောက်ခံဖြစ်စေရန် ကြိုးစားနေသောကြောင့် ထိုင်ဝမ်၏ လေကြောင်းနှင့် ရေကြောင်း ကာကွယ်ရေးဇုန်များသို့ ဗုံးကြဲခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် ကျူးကျော်မှုများကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။
အမေရိကန်နိုင်ငံသား ခရစ္စတိုဖာ ကလစ်ဖို့ဒ် (Christopher Clifford) ကို ထိုင်ဝမ်တွင် YouTuber “ ” အဖြစ် လူသိများသည်။ သူ၏ ကိုယ်ရေးရာဇဝင်သည် ထိုင်ဝမ်လူမျိုး ၁၁၂,၀၀၀ ခန့်သည် နိုင်ငံရေးပထဝီဝင်အကြောင်းကို သူ၏ ဗီဒီယိုများကို မကြာခဏ ကြည့်ရှုရသည့် အကြောင်းရင်းကြီးတစ်ခုဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ် ၂၀ ကျော်က “ Uncle Topher” သည် U.S. 101 Airborne Division မှ ဗိုလ်ကြီး ခရစ္စတိုဖာ ကလစ်ဖို့ဒ် (Christopher Clifford) ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်၏ အီရတ်ကျူးကျော်စစ်အတွင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ခြင်းသည် သူ့အား ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ရခြင်း၏ အခက်အခဲများနှင့် ပို၍ပင်ခက်ခဲသော သိမ်းပိုက်ခြင်း၏ စိန်ခေါ်မှုများကို အနီးကပ် မြင်တွေ့စေခဲ့သည်။
ကာအိုရှုံမြို့တွင် Digital သို့ ပြောကြားရာတွင် ကလစ်ဖို့ဒ် (Clifford) က သူ၏ အကြောင်းအရာအများစုသည် “ တရုတ်ကျူးကျော်မှု ထိတ်လန့်တကြားဖြစ်မှု” ကို စိန်ခေါ်ရန် ရည်ရွယ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ သူသည် ကြည့်ရှုသူများအား တရုတ်နိုင်ငံ၏ ယခု ပြောင်းပြန်လှန်ထားသော “ ကလေးတစ်ယောက် မူဝါဒ” ၏ ရလဒ်အနေဖြင့် တိုက်ခိုက်နိုင်သော အရွယ်ရှိ တရုတ်အမျိုးသားများသည် မိသားစုဆက်ခံရန် ရိုးရာတာဝန်ရှိသည့် အလွန်တန်ဖိုးထားသော “ သားဦးများ” ဖြစ်လေ့ရှိသည်ဟု မကြာခဏ ထောက်ပြသည်။ ပို၍အရေးကြီးသည်မှာ ကလစ်ဖို့ဒ် (Clifford) က စစ်ပွဲတစ်ခုသည် ဒေသအတွက်သာမက ကမ္ဘာဂြိုဟ်အတွက်ပါ စီးပွားရေးအရ ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်စေမည်ဟု ဆိုသည် – ပဋိပက္ခတစ်ခုကို တရုတ်နိုင်ငံသည် တကယ်တမ်း မတတ်နိုင်ဟု ကလစ်ဖို့ဒ် (Clifford) က ယုံကြည်သည်။
သူက တပ်ဖွဲ့ဝင်အရေအတွက် ကျဆင်းနေခြင်းသည် ပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံအပါအဝင် ခေတ်သစ်စစ်တပ်အများစုသည် စာရင်းသွင်းခြင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုင်ရာ အခက်အခဲများကို ရင်ဆိုင်နေရကြောင်း ထောက်ပြခဲ့သည်။ “ ထိုင်ဝမ်စစ်တပ်သည် အလွန်လိုအပ်နေသော ပြောင်းလဲမှုအချို့ကို လုပ်ဆောင်နေပါတယ် – တက်တူးထိုးခွင့်ပြုခြင်းနှင့် ရူးသွပ်သော အရပ်အမြင့်ကန့်သတ်ချက်များကို ပြောင်းလဲခြင်း” ဟု သူက ဆိုသည်။ “ အရင်က ၆’၆” ထက်ကျော်ရင် မဝင်နိုင်ဘူး။”
သို့သော် ကလစ်ဖို့ဒ် (Clifford) သည် စစ်ပွဲများကို ဒရုန်းများနှင့် ကီးဘုတ်များဖြင့် ဆင်နွှဲမည့် အနာဂတ်ကို မြင်နေသည်။ “ ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှုများနှင့် သတင်းအမှားများသည် PRC ၏ နော်မန်ဒီ (Normandy) ဗားရှင်းထက် ပိုကြီးသော ခြိမ်းခြောက်မှုများဖြစ်သည်ဟု ကျွန်တော်ငြင်းချင်ပါတယ်။ လူတွေက ယူကရိန်း (Ukraine) နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ထိုင်ဝမ်ဟာ ကမ္ဘာပေါ်က ယူကရိန်း (Ukraine) ဒါမှမဟုတ် တခြားပဋိပက္ခဒေသနဲ့ ဘယ်နည်းနဲ့မှ မတူပါဘူး။”
အမေရိကန်သည် တရုတ်နိုင်ငံမှ ကျူးကျော်ရန် သို့မဟုတ် ပိတ်ဆို့ရန် ကြိုးစားပါက ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးမည်လားဆိုသည်နှင့် ပတ်သက်၍ အများအပြား ငြင်းခုံနေကြသည်။ “ အမေရိကန်၏ မဟာဗျူဟာအရ မရေရာမှုမူဝါဒအပေါ် ယုတ္တိဗေဒကို ကျွန်တော်နားလည်သော်လည်း အထူးသဖြင့် လူငယ်များအနေဖြင့် အမေရိကန်ဦးလေးရဲ့ ကယ်တင်ခြင်းကို မျှော်လင့်နေသူ ထိုင်ဝမ်လူမျိုးများစွာကို ကျွန်တော်စိုးရိမ်ပါတယ်” ဟု ချန်းက ရှင်းပြသည်။
၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ထိုင်ဝမ်စစ်မှုထမ်းဟောင်းများအတွက် ပင်စင်လစာ ၁၅-၂၀% လျှော့ချခဲ့သည့်အတွက် “ ROC လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့၏ အဓိကကျသော မဏ္ဍိုင်တစ်ခုဖြစ်သော ‘စစ်မှုထမ်းရိုးရာ’ ရှိသော ထိုင်ဝမ်ရှိ မိသားစုများကို သွေးအေးစေခဲ့သည်” ဟု ရှင်းပြရင်း သူသည် အဆင့်များကို ပြန်လည်ဖြည့်တင်းရန်အတွက် အကောင်းမြင်စိတ်မရှိပေ။ ကာအိုရှုံရှိ ရေတပ်ဌာနချုပ်အနီးတွင် ပြုလုပ်သော အင်တာဗျူးတစ်ခုအတွင်း ချန်းက “ ဥပမာအားဖြင့် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်များတွင် မွေးဖွားသော ထိုင်ဝမ်လူမျိုးများသည် သူတို့၏ ဘိုးဘေးများသည် တရုတ်ပြည်နယ်မှ မည်သည့်ပြည်နယ်မှ လာသည်ကို ဂရုမစိုက်သော်လည်း အဘိုးက ‘စာရင်းမသွင်းနဲ့။ သူတို့က မင်းကို ဂရုစိုက်မယ်လို့ ကတိပျက်သွားလိမ့်မယ်၊ ငါ့ကို လုပ်ခဲ့သလိုပဲ’ လို့ပြောရင် နားထောင်ကြလိမ့်မယ်။”
ထိုင်ဝမ်အစိုးရသည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် လျှော့ချခြင်းမရှိပါက ပင်စင်အစီအစဉ်တစ်ခုလုံးသည် ဒေဝါလီခံရမည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး ထိုင်ဝမ်လူမျိုးများစွာက ၎င်းတို့မြင်သော မမျှတသော စစ်တပ်ပင်စင်များကို ဖြတ်တောက်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သဘောတူခဲ့ကြသည်။ သို့သော် လျှော့ချခြင်းကို ဆန့်ကျင်သူများသည် သစ္စာဖောက်ခြင်းဟု မြင်ကြသည်။
၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်များမှ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်များအစောပိုင်းအထိ ထိုင်ဝမ်ရှိ အမျိုးသားများသည် စစ်မှုထမ်းအဖြစ် အနည်းဆုံး နှစ်နှစ်ကြာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ထိုင်ဝမ်သည် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံအဖြစ်သို့ တဖြည်းဖြည်း ရောက်ရှိလာသည်နှင့်အမျှ ထိုင်ဝမ်၏ အဓိကနိုင်ငံရေးပါတီနှစ်ခုစလုံးသည် မသင်မနေရ စစ်မှုထမ်းခြင်းကို လျှော့ချရန် (နောက်ဆုံးတွင် ပပျောက်စေရန်) ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် စစ်မှုထမ်းခြင်းသည် လေးလကြာ “ စစ်သင်တန်း” သို့ ကျုံ့သွားခဲ့သည်။
၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ထိုအချိန်က သမ္မတ ဆိုင်အင်းဝမ် (Tsai Ing-wen) သည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်မတိုင်မီက တစ်နှစ်တာဝန်ထမ်းဆောင်ရန် လိုအပ်ချက်ကို ပြန်လည်သတ်မှတ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ မပျော်ရွှင်သူအချို့ရှိသော်လည်း ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် စတင်အသက်ဝင်ခဲ့သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြောင်းပြန်လှန်ရန် အဓိကဆန္ဒပြမှုများ သို့မဟုတ် ကြိုးပမ်းမှုများ မရှိခဲ့ပေ။ ထိုလမှာပင် ထိုင်ဝမ်မဲဆန္ဒရှင်များသည် ဒုတိယသမ္မတ ဝီလျံလိုင် (William Lai) ကို သက်တမ်းကုန်ဆုံးသွားသော ဆိုင် (Tsai) နေရာတွင် ဆက်ခံရန် ရွေးချယ်ခဲ့ကြသည်။ လိုင် (Lai) သည် ပေကျင်းမှ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း မုန်းတီးခံထားရပြီး သူ၏ ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရပြီးနောက် တရုတ်နှင့် ဆက်ဆံရေးသည် ပို၍ပင် ဆိုးရွားလာခဲ့သည်။
အစိုးရစာရင်းအင်းများအရ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား ၈၀၀,၀၀၀ ကျော် (အများအားဖြင့် အင်ဒိုနီးရှား၊ ဗီယက်နမ်၊ ထိုင်းနှင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတို့မှ) သည် ကျွန်းပေါ်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ တစ်ဖန် ၎င်းတို့အချို့သည် အဆင့်များကို ပြန်လည်ဖြည့်တင်းရန်အတွက် အဖြေဖြစ်နိုင်သည်ဟူသော အကြံဉာဏ်သည် ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။
ကလစ်ဖို့ဒ် (Clifford) က မလွယ်ကူသော်လည်း American Green Card နှင့် ညီမျှသော အရာတစ်ခုအတွက် အစားထိုးသည့်အနေဖြင့် ၎င်းကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မည့် နည်းလမ်းများရှိကြောင်း ယုံကြည်သည်။ “ သူတို့အနေနဲ့ စက်ပြင်ဆရာတွေ၊ အင်ဂျင်နီယာတွေ၊ စားဖိုမှူးတွေ စတဲ့ နိုင်ငံခြားသားတပ်ဖွဲ့နဲ့ စတင်နိုင်ပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေးအချိန်မှာ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ် ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ စစ်ဖြစ်တဲ့အခါ တခြားကာကွယ်ရေးတွေကို တည်ဆောက်ဖို့ တာဝန်ယူနိုင်ပါတယ်။ ရိုင်ဖယ် မလိုအပ်ပါဘူး။”
U.S. သည် ထိုင်ဝမ်၏ အခိုင်မာဆုံး မဟာမိတ်ဖြစ်ပြီး လက်နက်အဓိက ထောက်ပံ့သူဖြစ်သည်။ သမ္မတ လိုင် (Lai) က ကာကွယ်ရေးအသုံးစရိတ်ကို သိသိသာသာ တိုးမြှင့်ရန် လွှတ်တော်ကို ဆွဲဆောင်နိုင်ရန် မျှော်လင့်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုင်ဝမ်သည် U.S. မှ ဝယ်ယူထားပြီးဖြစ်သော ဒေါ်လာ ၂၂ ဘီလီယံနီးပါး တန်ဖိုးရှိ လက်နက်များကို စောင့်ဆိုင်းနေသည်။ သို့သော် ဤလက်နက်များကို အသုံးပြုနိုင်သော လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသူ အလုံအလောက်မရှိခြင်းသည် ကြီးမားသော နောက်ကျမှုထက် ပိုမိုဆိုးရွားသော ပြဿနာဖြစ်နိုင်သည်။