ကုလသမဂ္ဂ၏ အစီရင်ခံစာအသစ်အရ ဟေတီနိုင်ငံတွင် လွန်ခဲ့သော တစ်နှစ်အတွင်း ဂိုဏ်းသားများက အနည်းဆုံး လူ ၅၆၀၀ ကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ထိုအစီရင်ခံစာအရ နောက်ထပ် လူ ၃၇၀၀ ကျော် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ပြီး သို့မဟုတ် ပြန်လည် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရကြောင်း သိရပြီး ယင်းကြောင့် ဘိုင်ဒင်အစိုးရအား လုံလောက်စွာ လုပ်ဆောင်မှု မရှိကြောင်း ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။
“ဘိုင်ဒင်အစိုးရသည် ယခုအရေးအခင်းကို ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီ ပေါက်ကွဲမှုများ မဖြစ်ပွားစေရန် အဓိကထား ဖြေရှင်းခြင်းမဟုတ်ဘဲ အပိုင်းအစ နည်းလမ်းဖြင့် နိုင်ငံရေး ဦးတည်မှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်” ဟု The Heritage Foundation ၏ လက်တင်အမေရိက လူမှုရေး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ သုတေသီကြီး Andrés Martínez-Fernández က Digital သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။
ဘိုင်ဒင်သည် ဟေတီနိုင်ငံသို့ ငွေကြေးနှင့် ပစ္စည်းကိရိယာ အထောက်အပံ့အဖြစ် ဒေါ်လာ ၆၂၉ သန်း ပေးအပ်ခဲ့ပြီး ဒေါ်လာ ၆၀၀ သန်းကို ခွဲဝေပေးပြီး ဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံခြားရေးဌာန ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ တစ်ဦးက Digital သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။ ယင်းနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ကွန်ဂရက်စ်က ယူကရိန်းနိုင်ငံသို့ ဒေါ်လာ ၁၁၃ ဘီလီယံကျော် ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။
“နောက်ဆုံးတွင် ယူကရိန်းနှင့် ဟေတီ နှစ်နိုင်ငံစလုံးတွင် ကျွန်ုပ်တို့၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှုတွင် ရှင်းလင်းသော ဗျူဟာ တစ်ခုမျှ မပါဝင်ဟု ထင်ရသည်” ဟု Martínez-Fernández က ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ဒီဇင်ဘာလအစောပိုင်းတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုတွင် Wharf Jérémie ဂိုဏ်းသားများက thủ đô Port-au-Prince မြို့တွင် အနည်းဆုံး လူ ၂၀၇ ဦး ကို သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။ သူတို့အများစုမှာ သက်ကြီးရွယ်အိုများ ဖြစ်ပြီး ဂိုဏ်းခေါင်းဆောင်၏ သားအား ဗုဒ္ဓဘာသာ စွမ်းအားဖြင့် ထိခိုက်စေသည်ဟု စွပ်စွဲခံခဲ့ရသည်။ သူတို့၏ ရုပ်အလောင်းများကို ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်ပြီး မီးရှို့ခဲ့ကြပြီး အချို့ကို ပင်လယ်ထဲသို့ ပစ်ချခဲ့သည်။
VOA အစီရင်ခံစာအရ မြို့တော်၏ ၈၅% ခန့်ကို ဂိုဏ်းသားများက ထိန်းချုပ်ထားသည်။
“ဤ ကိန်းဂဏန်းများသာဖြင့် ဟေတီတွင် ကျူးလွန်နေသော ကြောက်မက်ဖွယ် ကိစ္စများကို ဖမ်းယူမရနိုင်သော်လည်း လူများ ခံစားနေရသော တရားမဲ့ 폭력을 보여ပေးသည်” ဟု ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကိုယ်စားလှယ် ကြီး Volker Türk က ပြောကြားခဲ့သည်။
Türk က ဟေတီတွင် တရားဥပဒေ ပြန်လည် ထူထောင်ရန် လိုအပ်ကြောင်း အလေးအနက် ပြောကြားခဲ့ပြီး ကုလသမဂ္ဂ ထောက်ပံ့ထားသော đa quốc gia an ninh hỗ trợ sứ mệnh (MSS) ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို ထိရောက်စွာ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ထောက်ပံ့ကူညီမှု ခိုင်မာစေရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။
MSS က နိုင်ငံအများအပြားမှ လူ ၂၅၀၀ ကျော် စေလွှတ်မည်ဟု ကတိပြုခဲ့သော်လည်း ယခုအချိန်ထိ လူ ၅၀၀ ခန့်သာ တပ်ချထားနိုင်သေးပြီး အများအပြားမှာ လစာမရဘဲ လများစွာ ကြာမြင့်နေပြီး နိုင်ငံတွင် လည်ပတ်နေသော ဂိုဏ်းသား ၁၂၀၀၀ နှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရန် အင်အား လုံလောက်မှု မရှိကြောင်း က ပြောကြားခဲ့သည်။
က သူတို့၏ စံချိန်ကို ကာကွယ်ပြီး ဒီဇင်ဘာ ၁၅ ရက်တွင် MSS နှင့် ဟေတီရဲတပ်ဖွဲ့ ပူးတွဲ လုပ်ဆောင်မှုကြောင့် ဂိုဏ်းခေါင်းဆောင် ထင်ရှားသူ တစ်ဦး သေဆုံးခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့သော် 폭력이 တိုးပွားလာသောကြောင့် နိုင်ငံခြားရေးဌာနပင် ပိုမို လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ကြောင်း ಒಪ್ಪခဲ့သည်။
“လက်ရှိ လူအင်အား သည် ဟေတီတွင် တရားဥပဒေ ပြန်လည် ထူထောင်ရေးနှင့် လုံခြုံရေး ပြန်လည် ထူထောင်ရေးအတွက် လုံလောက်မှု မရှိပါ” ဟု ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့ပြီး “သို့သော် လက်ရှိ စိန်ခေါ်မှုများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားပါက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက MSS တာဝန်ကို ကုလသမဂ္ဂ ငြိမ်းချမ်းရေး စစ်ဆင်ရေး (UNPKO) သို့ လွှဲပြောင်းရန် ဟေတီ ဦးဆောင်သော တောင်းဆိုမှုကို ထောက်ခံခဲ့သည်” ဟု ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။
Martínez-Fernández က ယင်းသည် ဖြစ်နိုင်ခြေ မရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ “အထူးသဖြင့် လုံခြုံရေး ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက် မရှိခြင်းကြောင့် လုပ်ဆောင်နိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး အခက်အခဲများစွာ ရှိပါသည်။ အထူးသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံက ယင်းကြိုးပမ်းမှုများကို ပြင်းထန်စွာ ကန့်ကွက်ခဲ့ပြီး ဆက်လက် ဗီတို ချမည်ဟု ကျွန်တော် ခန့်မှန်းပါသည်။”
ကုလသမဂ္ဂ အစီရင်ခံစာတွင် Türk က ဟေတီအပေါ် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီ၏ ပိတ်ဆို့မှုများနှင့် လက်နက် ပိတ်ပင်မှုများကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ လုပ်ဆောင်ရန် နိုင်ငံအတွင်းသို့ လက်နက်များ စီးဆင်းမှုကို ရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။
“ဟေတီသို့ စီးဆင်းသော လက်နက်များသည် တရားခံ ဂိုဏ်းသားများလက်ထဲသို့ ကျရောက်လေ့ရှိပြီး ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ရလဒ်များ ဖြစ်ပေါ်စေသည်- ထောင်ပေါင်းများစွာ သေဆုံးခြင်း၊ ထောင်ပေါင်းများစွာ နေရပ်စွန့်ခွာရခြင်း၊ ကျောင်းများနှင့် ဆေးရုံများကဲ့သို့သော အရေးပါသော အခြေခံ โครงสร้างနှင့် ၀န်ဆောင်မှုများ နှောင့်နှေးခြင်းနှင့် ဖျက်ဆီးခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။”