တောင်ပေါ်မှာရှိတဲ့ အာဆတ်အစိုးရရဲ့ “သေစရာစက်ရုံ” က ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ကြမ်းတမ်းမှုတွေကို ဖော်ထုတ်ခြင်း ၊ တစ်ခုတည်းသောအဖွဲ့အစည်းက အစိုးရရဲ့ စနစ်တကျ ပြုလုပ်တဲ့ 폭력တွေရဲ့ ကြောက်စရာ သင်္ကေတတစ်ခုအနေနဲ့ တည်ရှိနေပါတယ်- ဆက်ဒန်းအကျဉ်းထောင်ပါ။ “သေစရာစက်ရုံ” ဒါမှမဟုတ် “လူသတ်ခန်း” လို့ ခေါ်ကြတဲ့ ဆက်ဒန်းဟာ စိတ်မထင်မရှား ဒုက္ခခံစားရတဲ့ နေရာတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။
အစီရင်ခံစာတွေအရ လူပေါင်း ၁ သိန်းလောက်ဟာ အာဆတ်ရဲ့ ထောင်တွေထဲကို ပျောက်ကွယ်သွားကြပြီး ၊ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ် ထောင်သောင်းချီ ဖမ်းဆီးခံရပြီး နှိပ်စက် သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။
“ အဖမ်းခံရသူတွေထဲက အနည်းဆုံး ၁၀% ဟာ ဒီထောင်တွေထဲမှာ သေဆုံးခဲ့ကြတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက မှတ်တမ်းတင်ထားပေမယ့် တချို့အစီရင်ခံစာတွေအရ ၂၀% အထိ ရှိနိုင်တယ်လို့ သိရပါတယ်” လို့ မြောက်အာဖရိကနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ အသိအမှတ်ပြုခြင်းအခြေခံ ပဋိပက္ခတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ ကြိုးပမ်းနေတဲ့ NGO ဖြစ်တဲ့ Center for Peace Communications ရဲ့ တည်ထောင်သူ Joseph Braude က ပြောပါတယ်။ သူတို့အဖွဲ့ဟာ ဆက်ဒန်းကို ခဲယဉ်းစွာ ဝင်ရောက်ခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။ “ မိသားစုတွေက သူတို့ရဲ့ ပျောက်ဆုံးနေသူတွေရဲ့ အကြောင်း ပြောဆိုလာတာနဲ့အမျှ ဒီအရေအတွက်က တိုးလာနေပြီး ၊ သူတို့ထဲက အများစုက ဘယ်မှာရှိမှန်း မသိရပါဘူး” လို့ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
ဆီးရီးယားရဲ့ လွတ်မြောက်လာတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေဟာ ဘရှားအာဆတ်ရဲ့ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှု အုပ်ချုပ်ရေးရဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ် အမှန်တရားကို ဖော်ပြပါတယ်
ဆက်ဒန်းဟာ ထောင်တစ်ခုသာမက တော်လှန်ရေး ဒါမှမဟုတ် လူသား သဘာဝ အမျိုးအစားကို ဖိနှိပ်ဖို့ ကိရိယာတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ “ ဒီထောင်ဟာ ဒမာစကပ်စ်မြို့ပြင် တောင်ပေါ်မှာ တည်ရှိပါတယ်” လို့ ယခင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားနဲ့ ဆီးရီးယား ကိစ္စရပ် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသူ Ahed Al Hendi က Digital ကို ပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့ အနီးနား ခရီးသွား နေရာတစ်ခုကို သွားရင်း တွေ့ရတယ်၊ ဒါပေမယ့် ကားနဲ့ ဖြတ်သွားတာတောင် ဒါအကြောင်း ပြောရင် ကြောက်တယ်။ ‘ဆက်ဒန်း’ လို့ ပြောရင် သင်လည်း ဒီမှာ ပြီးဆုံးမှာပါ။”
Al Hendi က ဆက်ပြောပါတယ်- “ ဒီတပတ် ဆက်ဒန်းကို ဝင်သွားတဲ့ ကျွန်တော့် သူငယ်ချင်းတွေရဲ့ ပြောပြချက်တွေကို ကျွန်တော် ကြားခဲ့ရတယ်။ သူတို့က သွေးအိတ်တွေ တွေ့ခဲ့ကြတယ်၊ ကြမ်းပြင်မှာ သွေးသစ်တွေ ရှိနေသေးတယ်၊ သေခြင်းရဲ့ အနံ့၊ နဲ့ နှိပ်စက်တဲ့ စက်တွေ၊ သူတို့ မြင်ဖူးသမျှထဲမှာ အကြောက်မက်ဆုံး ပစ္စည်းတွေပါ။ သူငယ်ချင်းတစ်ယောက်က သူ့သား ဒီမှာ သေသွားတယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး နှိပ်စက်စက်ကို ဖက်ထားတဲ့ အမေတစ်ယောက်ကို မြင်ခဲ့ရတယ်လို့ ပြောပြခဲ့တယ်။ သူမရဲ့ သားကို သတ်တဲ့ စက်ကို ကိုင်ထားပြီး သူ့ကို စက်ထဲမှာ နံ့ခံနိုင်သေးတယ်လို့ ထင်နေတာက 悲劇的な画像ပါ။ ဒီကိရိယာတွေက ခန္ဓာကိုယ်တွေကို အရည်ပျော်အောင် ဒီဇိုင်းထုတ်ထားတဲ့ ကြီးမားတဲ့ သတ္တု စက်နှိပ်စက်တွေ လို စိတ်ကူးမရနိုင်လောက်အောင် ဆိုးရွားပါတယ်။”
ဆက်ဒန်းမှာ ကြမ်းတမ်းမှုတွေ ပိုပြီး ရှင်းလင်းလာပြီး ၊ ကျန်ရစ်သူတွေကို ရှာဖွေပြီး တချို့လူတွေကို မတွေ့နိုင်တော့ဘူးဆိုတာ သိလာတဲ့နောက် အာရုံက သင်္ချိုင်းကြီးတွေဆီ ပြောင်းသွားပါတယ်။ ဆီးရီးယားမှာ ရှိနေတဲ့ Braude ရဲ့ အဖွဲ့ဟာ လက်ရှိ အထောက်အထားတွေ စုဆောင်းနေပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့ မှတ်တမ်းတင်နေတယ်၊ ဒီမှာရှိနေတဲ့ လူတွေကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းနေတယ်၊ လျှို့ဝှက် ใต้ดินထောင်တွေ ရှိနိုင်ခြေကို ရှာဖွေဖို့ ကိရိယာတွေကို သုံးနေတယ်” လို့ သူက ပြောပါတယ်။ သူတို့ အဖွဲ့ဟာ မကြာသေးခင်က သင်္ချိုင်းကြီး တစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး “ လူ ၁ သိန်းလောက် သင်္ဂြိုဟ်ထားတယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်” လို့ သူက ပြောပါတယ်။
“ ဒီသင်္ချိုင်းကြီးတွေထဲက လူတချို့ဟာ ဆက်ဒန်းက လာပြီး နှိပ်စက်ခံရလို့ သေဆုံးခဲ့ကြတာပါ” လို့ Al Hendi က ပြောပါတယ်။ “ အများစုက သေနတ်ဒဏ်ရာတွေ တွေ့ရပြီး သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်တွေကို အစိုးရက တားမြစ်ထားတဲ့ စစ်တပ်နယ်မြေလို့ ထင်အောင် ဟောင်းနွမ်းတဲ့ စစ်တပ် ပစ္စည်းတွေ ထားရှိတဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ နေရာတစ်ခုကို ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ကြတယ်။ ဒေသခံတွေက လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက လမ်းတွေ ပိတ်ထားပြီး ရေခဲသေတ္တာ ကားတွေ ဒီနေရာကို ဝင်လာတာကို မြင်ခဲ့ကြတယ်။ ကားတွေက နာရီပေါင်းများစွာ နေပြီးမှ ထွက်သွားကြတယ်။ လူတွေက သေခြင်းရဲ့ အနံ့ကို ပျင်းတယ်။”
ဆက်ဒန်းအကျဉ်းထောင်ဟာ အစိုးရရဲ့ တရားမဲ့ ဖိနှိပ်မှုရဲ့ သင်္ကေတတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ “ နိုင်ငံရေး ပြိုင်ဘက်တွေသာမက” လို့ လူမျိုးရေး ဆန့်ကျင်ရေး ကျောင်းသားအဖွဲ့တစ်ခု တည်ထောင်ခဲ့လို့ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ Al Hendi က ပြောပါတယ်။ “ ကလေးတွေနဲ့ အမျိုးသမီးတွေကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဖခင် ဒါမှမဟုတ် ခင်ပွန်းတွေကို ဖိအားပေးဖို့ လက်ရည်တွေအဖြစ် ယူသွားကြတယ်။ ထောင်စောင့်တွေက မုဒိမ်းကျင့်တာကြောင့် ဒီမှာ မွေးဖွားလာတဲ့ ကလေးတွေကို ကျွန်တော်တို့ တွေ့ခဲ့ရတယ်။ အစိုးရက မိသားစုတွေကို ဖျက်ဆီးခဲ့တယ်။”
ဆက်ဒန်းမှာ အခြေအနေတွေက လူသားမျိုးနွယ်မဟုတ်ပါဘူး။ အကျဉ်းသားတွေကို အများအားဖြင့် ငတ်မွတ် ကြမ်းတမ်းစွာ နှိပ်စက်ခံရပြီး လျှပ်စစ်နဲ့ နှိပ်စက်ခံရပါတယ်။ “ သူတို့ လူတစ်ယောက်ကို သတ်ပစ်တဲ့အခါ သတ်ပစ်ခင် သုံးရက်လုံး ကျွေးမွေးတာမရှိဘူး။ စောင့်တွေက ‘ဘာလို့ ကျွေးရမှာလဲ၊ ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင် စားမှာပါ’ လို့ ပြောတယ်။ သေဖို့ လုံးဝ ပြင်ဆင်ထားတဲ့ လူတစ်ယောက်ကို စဉ်းစားကြည့်ပါ၊ ပထမဦးဆုံး ငတ်မွတ်အောင် လုပ်ထားပြီး နောက်ဆုံး စားသောက်ခွင့်ကိုပါ ငြင်းပယ်ခံထားရတယ်” လို့ Al Hendi က ပြောပါတယ်။
ဆက်ဒန်းမှာ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ကြမ်းတမ်းမှုတွေဟာ အာဆတ်အစိုးရရဲ့ သူ့ရဲ့ ပြိုင်ဘက်တွေကို အကြောက်မက်ဆုံး နည်းလမ်းတွေနဲ့ လုံးဝ ဖျက်ဆီးဖို့ ကြီးမားတဲ့ စစ်တိုက်ရေးရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါ။ Braude နဲ့ Al Hendi နှစ်ယောက်စလုံးဟာ တာဝန်ခံမှု ရှိဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ အလေးပေးပြောကြားပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့ လိုအပ်တာက အမှန်တရားနဲ့ ပြန်လည် သင့်မြတ်ရေးပါ” လို့ Braude က ပြောပါတယ်။ “ ဒုက္ခခံစားခဲ့ရတာကို ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ကြမ်းတမ်းမှုတွေရဲ့ အကျယ်အဝန်းအားလုံးကို သိရှိမှသာ ဆီးရီးယား ပြန်လည် သက်သာလာနိုင်မှာပါ။ ဒါမလုပ်ရင် လက်စားချေမှု လှည့်ကွက်တွေ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနိုင်ပါတယ်။”
ဒီလအစောပိုင်းမှာ အာဆတ်အစိုးရ ပြုတ်ကျပြီးနောက် ဆက်ဒန်းကို လွတ်မြောက်လာပြီး ထောင်သောင်းချီ လွတ်မြောက်လာပါတယ်။ “ ဆက်ဒန်းက လွတ်မြောက်လာတဲ့ အကျဉ်းသားတွေဟာ စိတ်ဒဏ်ရာ ရရှိခဲ့ကြပြီး သူတို့ရဲ့ နာမည်တွေကိုပင် မမှတ်မိနိုင်ကြတော့ဘူး” လို့ Al Hendi က ပြောပါတယ်။ “ သူတို့ ဖမ်းဆီးခံထားရတာ ကြာလွန်းလို့ အာဆတ်ရဲ့ ဖခင် သေဆုံးသွားတယ်ဆိုတာကိုတောင် မသိကြဘူး။ သူတို့က အာဆတ်က တိုင်းပြည် အုပ်ချုပ်နေသေးတယ်လို့ ထင်နေကြတယ်။”
International, Impartial, and Independent Mechanism for Syria (IIIM) ရဲ့ ဦးဆောင်သူ Robert Petit ဟာ ဒမာစကပ်စ်ကို လာရောက်ပြီး အစိုးရရဲ့ ကြမ်းတမ်းမှုတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မှတ်တမ်းတင်ထားတာကို တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ၊ သူ့ရဲ့ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဒီ ရာဇ၀တ်မှုတွေကို စနစ်တကျ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ “ ကြောက်မက်ဖွယ် ထိရောက်မှု” ကို သတိပြုမိကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ သူက ဒီအထောက်အထားတွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့ လိုအပ်ကြောင်း အလေးပေးပြောကြားပြီး “ အချိန်က ကုန်လွန်နေပါပြီ။ ဒီနေရာတွေနဲ့ သူတို့ ကိုင်ဆောင်ထားတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို လုံခြုံအောင် လုပ်ဖို့ အခွင့်အရေး နည်းနည်းလေးပဲ ရှိပါတယ်။ တစ်နေ့တစ်ချိန် ကျွန်တော်တို့ ဒါကို မလုပ်နိုင်ရင် ပြည့်စုံတဲ့ တာဝန်ခံမှု ရရှိဖို့ အခွင့်အရေး ဆုံးရှုံးသွားနိုင်ပါတယ်” လို့ သတိပေးပါတယ်။
ဆက်ဒန်းနဲ့ သင်္ချိုင်းကြီးတွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေက အစိုးရရဲ့ ကြမ်းတမ်းမှုတွေရဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ် အခြေအနေကို ပုံဖော်ပေးထားပေမယ့် တရားမျှတမှု တောင်းဆိုချက်အဖြစ်လည်း ဆောင်ရွက်ပါတယ်လို့ Braude က ပြောပါတယ်။ “ အာဆတ်အစိုးရရဲ့ ကြမ်းတမ်းမှုတွေရဲ့ အကျိုးဆက်တွေက ကြီးမားပါတယ်။ အခု ဗဟိုမေးခွန်းက လူဦးရေက ဘယ်လို ပြုမူသင့်သလဲ ၊ နောက်ထပ် ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခတွေ ဆီ ဆင်းသွားတာထက်ပါ။ လက်စားချေမှု လှည့်ကွက်တွေကို ကြောက်ရွံ့နေကြပေမယ့် အမှန်တရားနဲ့ ಒಪ್ಪಿಕೊခြင်းကတစ်ဆင့်သာ ပြန်လည် သင့်မြတ်ရေး ရနိုင်ပါတယ်။”
သူက “ ဆီးရီးယားရဲ့ ထောင်စောင့်တွေရဲ့ ၉၉% က အာလာဝီအသိုင်းအဝိုင်းက လာတာပါ” လို့ ပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့ ပြောနေတာက အာလာဝီ လူမျိုးစုရဲ့ လူငယ် လူဦးရေရဲ့ တစ်ဝက်လောက်ပါ၊ သူတို့အများစုက စစ်တပ်မှာ ဒါမှမဟုတ် လျှို့ဝှက် ရဲတွေမှာ အလုပ်လုပ်ကြတယ်။ တော်လှန်သူတွေက ဖြေရှင်းချက်တစ်ခု တင်ပြထားပါတယ်- အာဆတ်နဲ့ ကြမ်းတမ်းမှုတွေအတွက် တာဝန်ရှိတဲ့ ထိပ်တန်း အရာရှိ ၁၀၀ ကို ဖမ်းဆီးပါ။ လက်စားချေမှုအတွက် လိုက်နာခဲ့တဲ့ နိမ့်ကျတဲ့ ကျူးလွန်သူတွေကို တော်လှန်သူတွေက လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာ ပေးမှာပါ။ ရုရှားက ဒါကို ကူညီပေးရင် နောက်ထပ် 폭력တွေကို ကာကွယ်ပြီး ဆီးရီးယားကို တည်ငြိမ်အောင် ကူညီနိုင်ပါတယ်။”
“ `