` tags. ဟေတီဆိုင်ရာ အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း၏ ချဉ်းကပ်ပုံသည် ‘ချို့ယွင်းချက်များစွာရှိသည်’ ဟု ဟေတီသံတမန်ဟောင်းက ဝေဖန်

(SeaPRwire) –   ဟေတီနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးသံတမန်ဟောင်းတစ်ဦးက လက်ရှိ ကာရေဘီယံနိုင်ငံကို ဒုက္ခပေးနေသည့် ပြဿနာများအတွက် သမ္မတဟောင်း ဂျိုးဘိုင်ဒင်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ချရာတွင် ပျက်ကွက်သည့် ချဉ်းကပ်မှုကို အကြောင်းပြခဲ့သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဟေတီနိုင်ငံဆိုင်ရာ အထူးသံတမန်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သော်လည်း လူကြိုက်မများသော၊ ရွေးကောက်ခံမဟုတ်သော ခေါင်းဆောင်များကို ထောက်ခံသည့် အစိုးရ၏ ချဉ်းကပ်မှုမှာ ကျရှုံးခဲ့သည်ဟုဆိုကာ ဆန္ဒပြနှုတ်ထွက်ခဲ့သည်။

“ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၁၀ အတွင်း အမေရိကန်မှ ထောက်ခံအားပေးခဲ့သော၊ ခန့်အပ်ခဲ့သော သို့မဟုတ် အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေခဲ့သော အစိုးရအားလုံးသည် ဟေတီပြည်သူများကို ကိုယ်စားမပြုခဲ့ပါ” ဟု Foote က ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က ရွေးကောက်ခံမဟုတ်သော ဝန်ကြီးချုပ် Ariel Henry သည် မည်သို့အာဏာရလာသည်နှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းများရှိနေသော်လည်း သစ္စာရှိမှုကြောင့် Biden အစိုးရက ထောက်ခံခဲ့သည်ဟု သူကဆိုသည်။

Foote သည် လူပေါင်း ၂၀၀,၀၀၀ ကျော်သေဆုံးခဲ့သော ၂၀၁၀ ခုနှစ် ငလျင်ကြီးကတည်းက ဟေတီနိုင်ငံနှင့် ဆက်စပ်ခဲ့သည်။ ယခုအခါ နိုင်ငံသည် လုံးဝနီးပါး ပြိုလဲသွားပြီဟု သူယုံကြည်သည်။

“ လူထုနှင့် အစိုးရကြားရှိ အားနည်းသော လူမှုရေးသဘောတူညီချက်ကို ကျွန်ုပ်တို့ချိုးဖျက်ခဲ့သောကြောင့် ယခု အဆတစ်ထောင်ပိုဆိုးပါသည်။ အခြေခံအားဖြင့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်ကတည်းက အစိုးရမရှိပါ။ ဒါဟာ ကျရှုံးနိုင်ငံတစ်ခုပါ” ဟုပြောသည်။

ဟေတီနိုင်ငံတွင် လူဦးရေ၏ ၁၀% နီးပါးဖြစ်သော လူပေါင်း ၁ သန်းကျော်သည် ဂိုဏ်းအကြမ်းဖက်မှုကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးနေရကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ နောက်ထပ်အစီရင်ခံစာတစ်ခုအရ ဟေတီမြို့တော် Port-au-Prince ၏ ၈၅% ကို ဂိုဏ်းများက ထိန်းချုပ်ထားကြောင်း သိရသည်။

Foote က သူသည် သံတမန်အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်စဉ်အတွင်း   နှင့် တစ်ခါမျှ မတွေ့ဆုံခဲ့ကြောင်း၊ ထိုအချိန်တွင် ဘိုင်ဒင်သည် “ လူအများအပြားကို တွေ့ဆုံရန် မလိုလားသည့်အဆင့်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်” ဟုဆိုသည်။ ယင်းအစား Victoria Nuland, undersecretary of state for political affairs နှင့် U.S. Ambassador to Haiti Michele Sison တို့သည် Henry ကို ထောက်ခံရန် အစီအစဉ်ကို ရေးဆွဲခဲ့သည်ဟု သူကဆိုသည်။

Foote က ဘိုင်ဒင်သည် ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် အထက်လွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ပြောကြားခဲ့သော မှတ်ချက်တစ်ခုကို ပြန်လည်ပြောပြခဲ့သည်။ “ ဟေတီဟာ ကာရေဘီယံထဲကို တိတ်တဆိတ်နစ်မြုပ်သွားရင် ဒါမှမဟုတ် ပေ ၃၀၀ မြင့်တက်လာရင် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဘာမှအရေးမပါဘူး” ဟုပြောခဲ့သည်။

“ အဲဒါက ဂျိုးဘိုင်ဒင်ရဲ့ ဟေတီနိုင်ငံအပေါ် ချဉ်းကပ်ပုံကို ရှင်းပြပါတယ်” ဟု Foote ကပြောသည်။

ဘိုင်ဒင်၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူနှင့် Sison တို့သည် A Digital ၏ မှတ်ချက်တောင်းခံမှုကို တုံ့ပြန်ခြင်းမရှိပေ။

Nuland က Foote ၏ စွပ်စွဲချက်များကို “ လုံးဝမှားယွင်းသည်” ဟုဆိုကာ ပယ်ချခဲ့ပြီး A Digital ကို Western Hemisphere Affairs ဆိုင်ရာ လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟောင်း Brian Nichols ထံ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။

“ ကျွန်တော်လေ့လာတွေ့ရှိတာက ပြင်းထန်တဲ့ညှိနှိုင်းမှုတွေရှိပြီး မူဝါဒအပေါ်မှာ လူတစ်ဦး (သို့) နှစ်ဦးက သိသာထင်ရှားတဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်မှာမဟုတ်ပါဘူး” လို့ Nichols ကပြောကြားခဲ့ပြီး Foote က စက်တင်ဘာ ၂၁ ရက်မှာ နုတ်ထွက်မယ့်ရက်မတိုင်ခင် တစ်ပတ်အလိုမှာ အလုပ်ရခဲ့တာကြောင့် စောစောပိုင်းဆုံးဖြတ်ချက်တွေမှာ ပါဝင်ခဲ့ခြင်းမရှိဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ “ ကိစ္စရပ်အားလုံးကို ဝန်ကြီးအဖွဲ့အဆင့်အထိ အဆင့်များစွာတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်” ။

Foote က ဟေတီနိုင်ငံအတွင်း လမ်းလျှောက်သွားလာစဉ် အမေရိကန်များကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကြိုဆိုခဲ့သောကြောင့် လုံခြုံရေးအတွက် မလိုအပ်ကြောင်း ယခင်က ခံစားခဲ့ရသည်ဟုဆိုသည်။ အခြေအနေတွေက အရင်ကနဲ့မတူတော့ပါဘူး။

“ အခု ဟေတီလူမျိုးတွေဟာ တရုတ်နဲ့ ရုရှားကို မျှော်ကြည့်နေကြတယ်” ဟု သူကဆိုသည်။ “ သူတို့က ‘တစ်ယောက်ယောက်ကူညီပါဦး။ အမေရိကန်တွေက ကျွန်တော်တို့ကို ဆက်ပြီး ဒုက္ခပေးနေကြတယ်’ လို့ပြောနေကြပေမယ့် သူတို့က အမေရိကန်တွေကို ကူညီစေချင်နေကြတုန်းပါပဲ” ။

ဘိုင်ဒင်အစိုးရသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ ကင်ညာ၊ ချက်ဒ်နှင့် ဂိုင်ယာနာကဲ့သို့သော နိုင်ငံများမှ ဝန်ထမ်းများပါဝင်သည့် နိုင်ငံတကာလုံခြုံရေးအင်အားစု (multinational security support mission (MSS)) အတွက် ရန်ပုံငွေအဖြစ် ဒေါ်လာ ၆၀၀ သန်းခန့် ကတိပြုခဲ့သည်။ သို့သော် Foote က MSS မဟာဗျူဟာကို အခွန်ထမ်းဆောင်ငွေ ဖြုန်းတီးရာရောက်သည်ဟု မြင်သည်။

“ ဂိုဏ်းတွေကို တိုက်ခိုက်ဖို့ လုံခြုံရေးအင်အား မရှိဘူး” ဟု သူကဆိုသည်။ “ သူတို့အကူအညီလိုတယ်။ အဲဒီအကူအညီက ကင်ညာက ဦးဆောင်တဲ့ မတူကွဲပြားတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံ ၁၀ နိုင်ငံက ကျပန်းရဲအရာရှိ ၅,၀၀၀ မဟုတ်ဘူး။ ကင်ညာက လုံခြုံရေးမစ်ရှင်ကို သမိုင်းမှာ ဘယ်တုန်းကမှ မဦးဆောင်ဖူးဘူး” ။

Nichols က MSS ကို ကာကွယ်ပြီး သူတို့ရဲ့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွေကို “ မယုံနိုင်လောက်အောင် သူရဲကောင်းဆန်တယ်” လို့ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။

“ ဟေတီမှာ သူတို့ကို မြင်တွေ့ခဲ့ရပြီး အလွန်ပရော်ဖက်ရှင်နယ်ကျတဲ့ အင်အားစု၊ အလွန်သတ္တိရှိပြီး မစ်ရှင်အပေါ် ကတိကဝတ်ပြုထားတဲ့ အင်အားစုတစ်ခုပါ” ဟု သူကဆိုသည်။

Foote က သမ္မတ Donald Trump အနေဖြင့် အမေရိကန် အထူးတပ်ဖွဲ့ဝင် ၆၀ ကို ဟေတီနိုင်ငံရှိ အထက်တန်းစား ဂိုဏ်းဆန့်ကျင်ရေးတပ်ဖွဲ့ကို လေ့ကျင့်ပေးရန်နှင့် ဂိုဏ်းဆက်သွယ်ရေးကို စောင့်ကြည့်ရန် ထောက်လှမ်းရေးအစီအစဉ်ကို ပြန်လည်ထူထောင်ရန် အကြံပြုထားသည်။ ထိုသို့သောလုပ်ဆောင်မှုမရှိလျှင် အကျိုးဆက်များသည် ဟေတီနယ်နိမိတ်ကို ကျော်လွန်သွားလိမ့်မည်ဟု သူကဆိုသည်။

“ ဒါဟာ အမေရိကန်ကမ်းရိုးတန်းမှာ ဆက်လက်ပြီး хаос ကို ဖန်တီးနေဦးမှာဖြစ်ပြီး ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုမှာ ကြီးမားတဲ့လှိုင်းလုံးကို ဖန်တီးနေမှာပါ” ဟု သူကဆိုသည်။ “ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ Port-au-Prince မှာ လမ်းလျှောက်ပြီး ပတ်ဝန်းကျင်ကို ကြည့်လိုက်ရင် လူတွေ ဘာကြောင့်ထွက်သွားလဲဆိုတာကို နားလည်နိုင်ပါတယ်။ လူသားတွေက ဒီအခြေအနေတွေမှာ မနေနိုင်ဘူး” ။

NFL တွင် ကစားခဲ့ဖူးပြီး ဖျက်ဆီးခဲ့သောအချိန်ကတည်းက ဟေတီနိုင်ငံတွင် အခြေစိုက်ခဲ့သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဖောင်ဒေးရှင်းကို တည်ထောင်ခဲ့သူ Jack Brewer က Foote ၏ အကဲဖြတ်ချက်ကို ထောက်ခံပြောကြားခဲ့သည်။

“ လူတွေကို အရှင်လတ်လတ် မီးရှို့သတ်နေကြပြီး ရဲအရာရှိတွေရဲ့ ဦးခေါင်းတွေကို ကတ္တရာစေးထဲ ထိုးထည့်နေကြတယ် – သွေးထွက်သံယိုရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ သေဆုံးမှုတွေပါ” လို့ Brewer က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ ကျွန်တော့်ဆရာဝန်တစ်ဦးရဲ့ ရင်းနှီးတဲ့မိတ်ဆွေနဲ့ ဆွေမျိုးငါးဦး အသတ်ခံရတယ်။ ဒါတွေအားလုံးဟာ ဒီအပတ်မှာပဲ ဖြစ်သွားတာပါ” ။

Brewer က တကယ့်ပြောင်းလဲမှုတွေဟာ ဟေတီနိုင်ငံအတွင်းကသာ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“ ခိုးတာကို လက်မခံတဲ့၊ အဂတိလိုက်စားတာကို လက်မခံတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို ပြောနေတာပါ။ အခု ယဉ်ကျေးမှုအရ ခိုးတာကို လက်ခံနိုင်တယ်၊ အဲဒါကို ပြောင်းလဲရမယ်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားတွေကို မပြင်မချင်း၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို မပြန်လည်ထူထောင်မချင်း အမေရိကန်က ဘာလုပ်လုပ် အရေးမပါဘူး” ဟု သူကဆိုသည်။